Πρὸς Κολοσσαεῖς
Kościół w Kolosach, mieście leżącym we Frygii w dolinie Likosu, niedaleko Laodycei i Hierapolis, zawdzięcza swój początek niejakiemu Epafrasowi, który działał tam zapewne jako delegat (Kol 1.7) św. Pawła wychowując neofitów w wielkiej czci dla Apostoła (Kol 1.8). Ale młodej tej gminie - mimo jej całej gorliwości (Kol 1.6nn) - zagraża niebezpieczeństwo. Wbrew bowiem przekazanej Kolosanom nauce apostolskiej pojawiają się tam dążności judaizujące - nawroty do praktyk ST (Kol 2.16), dziwnie pomieszane ze spekulacjami pseudofilozoficznymi Greków (Kol 2.8) na temat bytów pośrednich między Bogiem a człowiekiem - tych "Potęg", odpowiadających aniołom ST (Kol 2.18). Tendencje te określa się zazwyczaj terminem "pregnozy": gnoza chrześcijańska występuje dopiero w II w. Należy przypuszczać, że Epafras zaniepokojony tym stanem rzeczy, zaalarmował św. Pawła, odwołując się do jego autorytetu. Drugim zaś informatorem Apostoła mógł być zbiegły niewolnik Onezym, którego dotyczy List do Filemona (zob. Wstęp do Flm).
Apostoł tymczasem przebywa w więzieniu w Rzymie; jest to pierwsze jego tam uwięzienie, które przypada na lata 61-63 po Chr. Niepokojące wieści o tym, co się dzieje w Kościołach w dolinie Likosu, przeżywa on głęboko (Kol 2.1). Reaguje na nie wysłaniem niniejszego listu za pośrednictwem zaufanego współpracownika swego, Tychika, któremu towarzyszy odesłany do swego pana Onezym (Kol 4.7nn). Podobny list otrzymują jednocześnie Laodycejczycy (Kol 4.15n). List ten zaginął, o ile nim nie jest List do Efezjan (zob. Wstęp do Ef).
W tych okolicznościach główne pouczenie listu musi się odnosić do Tego, któremu ujmuje należnej czci przesadny kult aniołów - więc do Chrystusa. Przeto Apostoł stwierdza w pierwszej części listu, dogmatycznej (Kol 1.15-2,23), bezwzględne pierwszeństwo Chrystusa, Jego Boską godność i dokonane przez Niego dzieło odkupienia, przedłużające się w Kościele, pojętym jako Ciało Chrystusowe. Z podstawowej prawdy wiary o naszym udziale w odkupieniu wypływa najogólniejsza zasada moralności chrześcijańskiej: obowiązek nowego życia w Chrystusie. Zajmuje się nim część moralna listu (Kol 3.1-4,6).
Dalsze rozwinięcie nauki dogmatycznej o Chrystusie jako Głowie Ciała - Kościoła podaje nieco później napisany, ale również więzienny, List do Efezjan.
1
| Pozdrowienie | |||
|---|---|---|---|
| Adres listu składa się z elementów stałego formularza (zob. Rz 1.1.7; 1Kor 1.1), a więc jest dość oficjalny, co się tłumaczy faktem, że Apostoł nie znał adresatów osobiście (zob. Wstęp). W więzieniu jest z Apostołem jego najwierniejszy uczeń i towarzysz wypraw misyjnych - Tymoteusz (por. Dz 16.3; 17.14; Dz 18.5; 2Kor 1.19). Adresaci - bracia w Kolosach, a zatem chrześcijanie tamtejszego Kościoła lokalnego, otrzymują zaszczytne określenia "święci i wierni", które tutaj są więcej niż stałym appellativum. Przypominają one tym niedawno nawróconym poganom łaskę zaliczenia ich do Ludu Bożego, a nadto podkreślają znaczenie prawowierności wobec pokus odstępstwa od czystości wiary (zob. Wstęp). O Bogu, Ojcu naszym - zob. Flp 4.20; patrocentryzm znamionuje stale myśl Pawłową. | |||
| Παῦλος ἀπόστολος Χριστοῦ Ἰησοῦ διὰ θελήματος θεοῦ καὶ Τιμόθεος ὁ ἀδελφὸς | Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, et Timotheus frater: |
Paweł, wysłannik* Pomazańca** Jezusa przez wolę Boga, i Tymoteusz, brat***,
* Inaczej: "apostoł".
** Tu znaczenie etymologiczne: normalnie już jak imię własne "Chrystus". Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje.
*** Braćmi nazywa nadawca listu chrześcijan.
|
|
| τοῖς ἐν Κολοσσαῖς ἁγίοις καὶ πιστοῖς ἀδελφοῖς ἐν Χριστῷ, χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ θεοῦ πατρὸς ἡμῶν. | eis, qui sunt Colossis, sanctis, et fidelibus fratribus in Christo Jesu. |
w Kolosach świętym i wiernym braciom w Pomazańcu, łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego*.
* Inne lekcje: "naszego i Pana, Jezusa Pomazańca"; "naszego i Pana naszego, Jezusa Pomazańca"; "naszego i Jezusa Pomazańca, Pana naszego".
|
|
| Podziękowanie i modlitwa | |||
| Εὐχαριστοῦμεν τῷ θεῷ πατρὶ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πάντοτε περὶ ὑμῶν προσευχόμενοι, | Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. Gratias agimus Deo, et Patri Domini nostri Jesu Christi semper pro vobis orantes: |
Dziękujemy Bogu, Ojcu* Pana naszego, Jezusa Pomazańca, każdej chwili za was modląc się,
* Inna lekcja zamiast "Bogu, Ojcu": "Bogu i Ojcu".
|
|
| ἀκούσαντες τὴν πίστιν ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καὶ τὴν ἀγάπην ἣν ἔχετε εἰς πάντας τοὺς ἁγίους | audientes fidem vestram in Christo Jesu, et dilectionem quam habetis in sanctos omnes |
usłyszawszy (o) wierze waszej w Pomazańcu Jezusie i (o) miłości, którą macie ku wszystkim świętym*
* Tak nazywa nadawca listu chrześcijan.
|
|
| διὰ τὴν ἐλπίδα τὴν ἀποκειμένην ὑμῖν ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἣν προηκούσατε ἐν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείας τοῦ εὐαγγελίου | propter spem, quæ reposita est vobis in cælis: quam audistis in verbo veritatis Evangelii: |
z powodu nadziei*, (tej)** odłożonej (dla) was w niebiosach, (o) której wcześniej usłyszeliście w słowie prawdy dobrej nowiny,
* Tu o przedmiocie nadziei.
** W oryginale rodzajnik. Rodzajniki pierwotnie były zaimkami wskazującymi.
|
|
| τοῦ παρόντος εἰς ὑμᾶς, καθὼς καὶ ἐν παντὶ τῷ κόσμῳ ἐστὶν καρποφορούμενον καὶ αὐξανόμενον καθὼς καὶ ἐν ὑμῖν, ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ἠκούσατε καὶ ἐπέγνωτε τὴν χάριν τοῦ θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ· | quod pervenit ad vos, sicut et in universo mundo est, et fructificat, et crescit sicut in vobis, ex ea die, qua audistis, et cognovistis gratiam Dei in veritate, |
(tej) przybywającej do was, tak jak i w całym świecie jest przynoszącą owoce i wzrastającą*, tak i w was, od którego dnia** usłyszeliście i uznaliście*** łaskę Boga w prawdzie;
* "przynosząca owoce" i "wzrastająca" - metafory ogrodnicze o dobrej nowinie w ludziach.
** Pełniej: "od tego dnia, w którym".
*** Niektórzy przekładają na "poznaliście". Chodzi tu jednak chyba nie tylko o samo poznanie, lecz także o przyjęcie.
|
|
| καθὼς ἐμάθετε ἀπὸ Ἐπαφρᾶ τοῦ ἀγαπητοῦ συνδούλου ἡμῶν, ὅς ἐστιν πιστὸς ὑπὲρ ἡμῶν διάκονος τοῦ Χριστοῦ, | sicut didicistis ab Epaphra carissimo conservo nostro, qui est fidelis pro vobis minister Christi Jesu, |
tak jak nauczyliście się od Epafrasa, umiłowanego współniewolnika* naszego, który jest wiernym dla was** sługą Pomazańca,
* Możliwe: współsługi.
** Inna lekcja: "nas".
|
|
| ὁ καὶ δηλώσας ἡμῖν τὴν ὑμῶν ἀγάπην ἐν πνεύματι. | qui etiam manifestavit nobis dilectionem vestram in spiritu. |
(który)* i ujawniwszy** nam waszą miłość w Duchu.
* Odnosi się do Epafrasa, a nie do Pomazańca.
** W sensie: przedstawiwszy, doniósłszy nam.
|
|
| Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς, ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ἠκούσαμεν, οὐ παυόμεθα ὑπὲρ ὑμῶν προσευχόμενοι καὶ αἰτούμενοι, ἵνα πληρωθῆτε τὴν ἐπίγνωσιν τοῦ θελήματος αὐτοῦ ἐν πάσῃ σοφίᾳ καὶ συνέσει πνευματικῇ, | Ideo et nos ex qua die audivimus, non cessamus pro vobis orantes, et postulantes ut impleamini agnitione voluntatis ejus, in omni sapientia et intellectu spiritali: |
Z powodu tego i my, od którego dnia* usłyszeliśmy, nie powstrzymujemy się** za was modląc się i prosząc, aby zostaliście wypełnieni*** (w zakresie) uznania woli Jego w całej mądrości i rozumieniu duchowym,
* Składniej: "od tego dnia, w którym".
** Inaczej: "nie przestajemy". Słowo to wraz z następującymi po nim imiesłowami tworzy taką składnię, w której imiesłowy należy zamienić w przekładzie na orzeczenia osobowe. Dlatego tu składniej: "nieustannie modlimy się za was i prosimy".
*** W oryginale coniunctivus aoristi passivi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| περιπατῆσαι ἀξίως τοῦ κυρίου εἰς πᾶσαν ἀρεσκείαν, ἐν παντὶ ἔργῳ ἀγαθῷ καρποφοροῦντες καὶ αὐξανόμενοι τῇ ἐπιγνώσει τοῦ θεοῦ, | ut ambuletis digne Deo per omnia placentes: in omni opere bono fructificantes, et crescentes in scientia Dei: |
(tak żeby) przejść* w sposób godny Pana ku całemu przypodobaniu się, w każdym czynie dobrym przynosząc owoce** i wzrastając uznaniem Boga,
* Metafora życia jako drogi ku obiecanemu Królestwu.
** Słowo to nie zmienia znaczenia, chociaż raz występuje jako medium (zob. Kol 1.6), a kiedy indziej jako activum.
|
|
| ἐν πάσῃ δυνάμει δυναμούμενοι κατὰ τὸ κράτος τῆς δόξης αὐτοῦ εἰς πᾶσαν ὑπομονὴν καὶ μακροθυμίαν. μετὰ χαρᾶς | in omni virtute confortati secundum potentiam claritatis ejus, in omni patientia et longanimitate cum gaudio, |
w każdej* mocy umacniając się** na sile chwały Jego ku całej wytrwałości i wielkoduszności, z radością
* Możliwe także: "całej", ale ze względu na paralelne użycie w w. 10 wybrano tu znaczenie: "każdej".
** "w mocy umacniając się" - figura etymologica.
|
|
| εὐχαριστοῦντες τῷ πατρὶ τῷ ἱκανώσαντι ὑμᾶς εἰς τὴν μερίδα τοῦ κλήρου τῶν ἁγίων ἐν τῷ φωτί· | gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sortis sanctorum in lumine: |
dziękując* Ojcu** (który uczynił dość dużymi) was*** do udziału (w) dziedzictwie świętych w świetle;
* Wiersze 1.10-12 zawierają cztery paralelne imiesłowy, współrzędnie określające (jako participia praedicativa) czynność "przejść" (w. 10). Według autora listu zatem człowiek dochodzi do całego przypodobania się Bogu, przynosząc owoce w każdym dobrym dziele, wzrastając uznaniem Boga, umacniając się na sile chwały Boga i dziękując Bogu.
** Inne lekcje: "równocześnie Ojcu": "Ojcu Pomazańca"; "Ojcu i Bogu"; "Bogu Ojcu": "Bogu i Ojcu": bez "Ojcu".
*** Inna lekcja: "nas".
|
|
| ὃς ἐρρύσατο ἡμᾶς ἐκ τῆς ἐξουσίας τοῦ σκότους καὶ μετέστησεν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ υἱοῦ τῆς ἀγάπης αὐτοῦ, | qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suæ, | który wyciągnął nas z władzy ciemności i przestawił do królestwa Syna miłości Jego, | |
| ἐν ᾧ ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν, τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν· | in quo habemus redemptionem per sanguinem ejus, remissionem peccatorum: |
w którym mamy odkupienie, uwolnienie* (od) grzechów;
* Lub: "odrzucenie", ale wtedy bez "od": "odrzucenie grzechów".
|
|
| Wyższość Chrystusa | |||
| ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, | qui est imago Dei invisibilis, primogenitus omnis creaturæ: | który jest obrazem Boga niewidzialnego, pierworodny całego stworzenia. | |
| ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, εἴτε θρόνοι εἴτε κυριότητες εἴτε ἀρχαὶ εἴτε ἐξουσίαι· τὰ πάντα δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται· | quoniam in ipso condita sunt universa in cælis, et in terra, visibilia, et invisibilia, sive throni, sive dominationes, sive principatus, sive potestates: omnia per ipsum et in ipso creata sunt: |
bo w Nim zostało stworzone wszystko niebiosach i na ziemi, widzialne i niewidzialne czy to Trony, czy to Państwa*, czy to Panowania, czy to Władze: wszystko z powodu** Niego i ku Niemu jest stworzone,
* W oryginale nie chodzi o państwo jako o jednostkę polityczną, lecz o pojęcie abstrakcyjne od "pan, pański".
** Możliwe: "przez". Jest to stała formuła o autonomicznym pośrednictwie Chrystusa w stwarzaniu i w zbawieniu.
|
|
| καὶ αὐτός ἐστιν πρὸ πάντων καὶ τὰ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκεν, | et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant. | i On jest przed wszystkim i (to) wszystko w Nim stanęło razem. | |
| καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος τῆς ἐκκλησίας· ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα γένηται ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων, | Et ipse est caput corporis Ecclesiæ, qui est principium, primogenitus ex mortuis: ut sit in omnibus ipse primatum tenens: |
I On jest Głową Ciała, (społeczności) wywołanych*; który jest początkiem, pierworodnym z martwych, aby stał się** we wszystkim sam będącym pierwszym,
* Tu podaje się znaczenie etymologiczne. W Nowym Testamencie jako termin techniczny oznacza Kościół Powszechny bądź lokalną gminę Kościoła. Bliżej zob. przypis do Dz 5.11* . Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje.
** W oryginale coniunctivus aoristi medii jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| ὅτι ἐν αὐτῷ εὐδόκησεν πᾶν τὸ πλήρωμα κατοικῆσαι | quia in ipso complacuit, omnem plenitudinem inhabitare: |
bo w Nim miał upodobanie*, (żeby) cale wypełnienie zamieszkać**
* W oryginale indicativus aoristi activi, oznaczający czynność dokonaną. A więc lepsze: "znalazł upodobanie".
** "całe wypełnienie zamieszkać" - w oryginale accusativus cum infinitivo. Składniej: "bo miał upodobanie, żeby w Nim zamieszkało całe wypełnienie".
|
|
| καὶ δι᾽ αὐτοῦ ἀποκαταλλάξαι τὰ πάντα εἰς αὐτόν, εἰρηνοποιήσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ, εἴτε τὰ ἐπὶ τῆς γῆς εἴτε τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. | et per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per sanguinem crucis ejus, sive quæ in terris, sive quæ in cælis sunt. |
i przez Niego (żeby) z powrotem pojednać* wszystko ku Niemu, uczyniwszy pokój przez krew krzyża Jego, [przez Niego] czy to (to) na ziemi, czy to (to) w niebiosach.
* Infinitivus zależny od "miał upodobanie".
|
|
| Καὶ ὑμᾶς ποτε ὄντας ἀπηλλοτριωμένους καὶ ἐχθροὺς τῇ διανοίᾳ ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς πονηροῖς, | Et vos cum essetis aliquando alienati, et inimici sensu in operibus malis: | I was niegdyś będących (tymi, którzy uczynili siebie obcymi) i nieprzyjaciółmi myśleniem w czynach niegodziwych, | |
| νυνὶ δὲ ἀποκατήλλαξεν ἐν τῷ σώματι τῆς σαρκὸς αὐτοῦ διὰ τοῦ θανάτου παραστῆσαι ὑμᾶς ἁγίους καὶ ἀμώμους καὶ ἀνεγκλήτους κατενώπιον αὐτοῦ, | nunc autem reconciliavit in corpore carnis ejus per mortem, exhibere vos sanctos, et immaculatos, et irreprehensibiles coram ipso: |
teraz zaś z powrotem pojednał* w ciele ciała** Jego przez śmierć, (aby) przy postawić*** was (jako) świętych, i nienagannych, i nieobwinionych wobec Niego,
* Inne lekcje: "z powrotem zostaliście pojednani"; "z powrotem pojednał sobie (nieklasyczne perfectum)"; "z powrotem pojednani".
** "w ciele ciała" - w oryginale dwa różne rzeczowniki. Tu razem o fizycznym ciele Chrystusa. Pierwszy z tych dwu rzeczowników, używany bywa w metaforze dla oznaczenia Kościoła (zob. np. 1.24** ).
*** Infinitivus celu zależny od "z powrotem pojednał".
|
|
| εἴ γε ἐπιμένετε τῇ πίστει τεθεμελιωμένοι καὶ ἑδραῖοι καὶ μὴ μετακινούμενοι ἀπὸ τῆς ἐλπίδος τοῦ εὐαγγελίου οὗ ἠκούσατε, τοῦ κηρυχθέντος ἐν πάσῃ κτίσει τῇ ὑπὸ τὸν οὐρανόν, οὗ ἐγενόμην ἐγὼ Παῦλος διάκονος. | si tamen permanetis in fide fundati, et stabiles, et immobiles a spe Evangelii, quod audistis, quod prædicatum est in universa creatura, quæ sub cælo est, cujus factus sum ego Paulus minister. |
jeśli oczywiście utrzymujecie się w wierze, położywszy sobie fundament* i (będąc) utwierdzeni i nie dając się przesuwać** od nadziei*** dobrej nowiny, którą usłyszeliście, (która) (została ogłoszona) w całym stworzeniu, (tym) pod niebem, której stałem się ja, Paweł, sługą.
* Filologicznie mało prawdopodobne: "położeni na fundamencie", "utrzymujecie się w", a nie jako instrumentalis z "położywszy sobie fundament".
** Możliwe: "przesuwając się". Składniej: "dając się odsuwać".
*** Prawdopodobnie w sensie przedmiotowym, jak w 1.5.
|
|
| Praca Pawła dla kościoła | |||
| Νῦν χαίρω ἐν τοῖς παθήμασιν ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ἀνταναπληρῶ τὰ ὑστερήματα τῶν θλίψεων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ σαρκί μου ὑπὲρ τοῦ σώματος αὐτοῦ, ὅ ἐστιν ἡ ἐκκλησία, | Qui nunc gaudeo in passionibus pro vobis, et adimpleo ea quæ desunt passionem Christi, in carne mea pro corpore ejus, quod est Ecclesia: |
Teraz raduję się w cierpieniach za was i wyrównuję braki utrapień Pomazańca w ciele mym* za ciało** Jego, którym jest (społeczność) wywołanych,
* Tu samo o ciele fizycznym (zob 1.22). "wyrównuję braki utrapień Pomazańca w ciele mym za ciało Jego" - nie można tłumaczyć tego zdania tak, jakby brakowało czegoś w zbawczym cierpieniu Chrystusa i trzeba by te braki wypełniać. Przyjmując tę błędną interpretację, należałoby w polskiej wersji nadać taki szyk temu zdaniu: "wyrównuję w ciele mym braki utrapień Pomazańca za ciało Jego". Innego, poprawnego sensu nabiera ono natomiast w takim układzie: "wyrównuję braki w ciele mym utrapień Pomazańca za ciało Jego". Ten dosyć niezręczny układ wyrazów podkreśla brak cierpień Chrystusa w ciele nadawcy listu. Jeśli ktoś, jak na przykład Paweł Apostoł, późno został chrześcijaninem, musi po chrzcie intensywniej uczestniczyć w cierpieniach Chrystusa, by nadrobić wcześniejsze swoje zaniedbania.
** Tu metaforycznie o Kościele (zob 1.22).
|
|
| ἧς ἐγενόμην ἐγὼ διάκονος κατὰ τὴν οἰκονομίαν τοῦ θεοῦ τὴν δοθεῖσάν μοι εἰς ὑμᾶς πληρῶσαι τὸν λόγον τοῦ θεοῦ, | cujus factus sum ego minister secundum dispensationem Dei, quæ data est mihi in vos, ut impleam verbum Dei: |
której stałem się ja sługą według szafarzowania Boga, (tego) danego mi względem was, (aby) wypełnić* słowo Boga,
* Infinitivus celu zależny od "danego mi".
|
|
| τὸ μυστήριον τὸ ἀποκεκρυμμένον ἀπὸ τῶν αἰώνων καὶ ἀπὸ τῶν γενεῶν νῦν δὲ ἐφανερώθη τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, | mysterium, quod absconditum fuit a sæculis, et generationibus, nunc autem manifestatum est sanctis ejus, | tajemnicę, (tę) zakrytą od wieków i od pokoleń - teraz zaś została uczyniona widoczną świętym Jego, | |
| οἷς ἠθέλησεν ὁ θεὸς γνωρίσαι τί τὸ πλοῦτος τῆς δόξης τοῦ μυστηρίου τούτου ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ὅ ἐστιν Χριστὸς ἐν ὑμῖν, ἡ ἐλπὶς τῆς δόξης· | quibus voluit Deus notas facere divitias gloriæ sacramenti hujus in gentibus, quod est Christus, in vobis spes gloriæ, | którym zechciał Bóg dać poznać, czym bogactwo chwały tajemnicy tej wśród pogan, którą jest Pomazaniec w was, nadzieja chwały, | |
| ὃν ἡμεῖς καταγγέλλομεν νουθετοῦντες πάντα ἄνθρωπον καὶ διδάσκοντες πάντα ἄνθρωπον ἐν πάσῃ σοφίᾳ, ἵνα παραστήσωμεν πάντα ἄνθρωπον τέλειον ἐν Χριστῷ· | quem nos annuntiamus, corripientes omnem hominem, et docentes omnem hominem, in omni sapientia, ut exhibeamus omnem hominem perfectum in Christo Jesu: |
którego my zwiastujemy, kładąc do rozumu każdemu człowiekowi i nauczając każdego człowieka w całej mądrości, aby przy postawiliśmy* każdego człowieka (jako) dojrzałego w Pomazańcu;
* W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| εἰς ὃ καὶ κοπιῶ ἀγωνιζόμενος κατὰ τὴν ἐνέργειαν αὐτοῦ τὴν ἐνεργουμένην ἐν ἐμοὶ ἐν δυνάμει. | in quo et laboro, certando secundum operationem ejus, quam operatur in me in virtute. |
ku czemu i trudzę się walcząc według działania Jego, (tego) działającego we mnie w mocy*.
* "w mocy" - prawdopodobnie zamiast: "mocą".
|
|
2
| Θέλω γὰρ ὑμᾶς εἰδέναι ἡλίκον ἀγῶνα ἔχω ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν ἐν Λαοδικείᾳ καὶ ὅσοι οὐχ ἑόρακαν τὸ πρόσωπόν μου ἐν σαρκί, | Volo enim vos scire qualem sollicitudinem habeam pro vobis, et pro iis qui sunt Laodiciæ, et quicumque non viderunt faciem meam in carne: |
Chcę bowiem wy wiedzieć*, jak wielką walkę mam za was, i (tych) w Laodycei, i jacy nie zobaczyli osoby mej w ciele**,
* "wy wiedzieć" - w oryginale accusativus cum infinitivo, zależne od "Chcę". Składniej: "Chcę bowiem, żebyście wiedzieli".
** To znaczy: którzy nie widzieli mnie jeszcze osobiście.
|
|
| Stwierdzone poprzednio swoje apostolskie zadanie, które obejmuje wszystkich ludzi, aż do kresu ich doskonałości, ilustruje Apostoł konkretnym przykładem usilnej własnej troski o czystość doktrynalną i moc wiary w Kolosach. Obie one są zagrożone tam i w Laodycei, w kościołach, które jeszcze nie znają osobiście Pawła. Podobnie zresztą troszczy się on o wszystkich, którzy znajdują się w takiej sytuacji. Walka, o jakiej tu mowa, ma charakter wysiłku duchowego na modlitwie (Kol 4.12) i zapewne w pisaniu listów (Kol 4.16). | |||
| ἵνα παρακληθῶσιν αἱ καρδίαι αὐτῶν συμβιβασθέντες ἐν ἀγάπῃ καὶ εἰς πᾶν πλοῦτος τῆς πληροφορίας τῆς συνέσεως, εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ μυστηρίου τοῦ θεοῦ, Χριστοῦ, | ut consolentur corda ipsorum, instructi in caritate, et in omnes divitias plenitudinis intellectus, in agnitionem mysterii Dei Patris et Christi Jesu: |
aby zostały zachęcone* serca ich, zespoleni w miłości i ku całemu bogactwu pełni zrozumienia, ku uznaniu tajemnicy Boga, Pomazańca**,
* W oryginale coniunctivus aoristi passivi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
** Zob. 1.1** . Inne lekcje zamiast "Boga. Pomazańca": "Boga"; "Pomazańca"; "Boga i Pomazańca"; "Boga, którym jest Pomazaniec": "Boga, tego w Pomazańcu"; "Boga Ojca w Pomazańcu Jezusie"; "Boga, Ojca Pomazańca"; "Boga Ojca i Pomazańca"; "Boga i Ojca Pomazańca"; "Boga, i Ojca Pomazańca".
|
|
| ἐν ᾧ εἰσιν πάντες οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ γνώσεως ἀπόκρυφοι. | in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi. |
w której* są wszystkie skarby mądrości i poznania zakryte.
* Gramatycznie możliwe: "w którym".
|
|
| Τοῦτο λέγω, ἵνα μηδεὶς ὑμᾶς παραλογίζηται ἐν πιθανολογίᾳ. | Hoc autem dico, ut nemo vos decipiat in sublimitate sermonum. |
To mówię, aby nikt was oszukiwał sobie* w ujmującym mówieniu**.
* W oryginale coniunctivus praesentis medii jako orzeczenie zdania zamiarowego. Składniej: "aby nikt was nie oszukiwał sobie".
** "w ujmującym mówieniu" - prawdopodobnie instrumentalnie: "ujmującym mówieniem".
|
|
| εἰ γὰρ καὶ τῇ σαρκὶ ἄπειμι, ἀλλὰ τῷ πνεύματι σὺν ὑμῖν εἰμι, χαίρων καὶ βλέπων ὑμῶν τὴν τάξιν καὶ τὸ στερέωμα τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως ὑμῶν. | Nam etsi corpore absens sum, sed spiritu vobiscum sum: gaudens, et videns ordinem vestrum, et firmamentum ejus, quæ in Christo est, fidei vestræ. |
Jeśli bowiem i* ciałem jestem nieobecny, ale duchem razem z wami jestem, radując się i widząc wasz porządek** i utwierdzenie (tej) względem Pomazańca wiary waszej.
* "Jeśli i" - razem: "chociaż".
** Metafora militarna o trzymaniu się właściwego szyku.
|
|
| Wolność od ludzkich nakazów | |||
|---|---|---|---|
| Ὡς οὖν παρελάβετε τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν τὸν κύριον, ἐν αὐτῷ περιπατεῖτε, | Sicut ergo accepistis Jesum Christum Dominum, in ipso ambulate, |
Jak więc przyjęliście Pomazańca Jezusa, Pana, w Nim chodźcie*,
* Metafora życia i postępowania.
|
|
| ἐρριζωμένοι καὶ ἐποικοδομούμενοι ἐν αὐτῷ καὶ βεβαιούμενοι τῇ πίστει καθὼς ἐδιδάχθητε, περισσεύοντες ἐν εὐχαριστίᾳ. | radicati, et superædificati in ipso, et confirmati fide, sicut et didicistis, abundantes in illo in gratiarum actione. |
zakorzenieni* i nadbudowywani** w Nim i umacniani*** wiarą według tego jak zostaliście nauczeni, obfitując w dziękowaniu****.
* Możliwe: "zakorzeniwszy się".
** Możliwe: "nadbudowując się".
*** Możliwe: "umacniając się".
**** Inne lekcje zamiast "w dziękowaniu": "w niej"; "w niej w dziękowaniu"; "w nim w dziękowaniu".
|
|
| βλέπετε μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου καὶ οὐ κατὰ Χριστόν· | Videte ne quis vos decipiat per philosophiam, et inanem fallaciam secundum traditionem hominum, secundum elementa mundi, et non secundum Christum: |
Patrzcie, aby nie ktoś was będzie* prowadzącym łup** przez filozofię i puste zwodzenie według przekazu ludzi, według elementów*** świata i nie według Pomazańca;
* W oryginale indicativus futuri medii. choć według składni zdań zamiarowych powinien tu być coniunctivus.
** Składniej cała wypowiedź: "Patrzcie, aby ktoś nie prowadził was jako swój łup".
*** Egzegeza biblijna ma trudności z wyjaśnieniem tego wyrazu. Może on oznaczać podstawowe pierwiastki świata: powietrze, wodę, ogień, ziemię, albo podstawowe elementy jakiejś doktryny, bądź też jakiś rodzaj domniemanych duchów.
|
|
| ὅτι ἐν αὐτῷ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς, | quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter: | bo w Nim zamieszkuje całe wypełnienie boskości cieleśnie, | |
| καὶ ἐστὲ ἐν αὐτῷ πεπληρωμένοι, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλὴ πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας. | et estis in illo repleti, qui est caput omnis principatus et potestatis: |
i jesteście w Nim* wypełnieni, który jest głową każdego Panowania i Władzy,
* "w Nim" - a może tylko "Nim".
|
|
| ἐν ᾧ καὶ περιετμήθητε περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῆς σαρκός, ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριστοῦ, | in quo et circumcisi estis circumcisione non manu facta in expoliatione corporis carnis, sed in circumcisione Christi: |
w którym i zostaliście obrzezani obrzezaniem nie rękami uczynionym przez rozebranie się z ciała ciała*, w obrzezaniu Pomazańca,
* Tu ciało oznacza skażoną naturę ludzką.
|
|
| συνταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτισμῷ, ἐν ᾧ καὶ συνηγέρθητε διὰ τῆς πίστεως τῆς ἐνεργείας τοῦ θεοῦ τοῦ ἐγείραντος αὐτὸν ἐκ νεκρῶν· | consepulti ei in baptismo, in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei, qui suscitavit illum a mortuis. |
pogrzebani razem z Nim w zanurzeniu*, w którym** także zostaliście współobudzeni*** z powodu wiary (w) działanie Boga, (który obudził)**** Go z martwych;
* O chrzcie. Zob. Dz 1.5* . Inne lekcje: inne określenie zanurzenia: "w zanurzeniu w grób".
** Zaimek "którym" należy odnieść do Jezusa: "w Nim". Można też odnieść do "w zanurzeniu", ale wtedy trzeba tłumaczyć przyczynowo: "dzięki któremu".
*** O wskrzeszeniu razem z Jezusem.
**** O wskrzeszeniu.
|
|
| καὶ ὑμᾶς νεκροὺς ὄντας τοῖς παραπτώμασιν καὶ τῇ ἀκροβυστίᾳ τῆς σαρκὸς ὑμῶν, συνεζωοποίησεν ὑμᾶς σὺν αὐτῷ, χαρισάμενος ἡμῖν πάντα τὰ παραπτώματα. | Et vos cum mortui essetis in delictis, et præputio carnis vestræ, convivificavit cum illo, donans vobis omnia delicta: |
i was, martwymi będących [w] występkach i nieobrzezaniu ciała waszego, współożywił* was** razem z Nim, darowawszy nam wszystkie występki,
* O zmartwychwstaniu.
** Inne lekcje: "nas"; bez "was".
|
|
| ἐξαλείψας τὸ καθ᾽ ἡμῶν χειρόγραφον τοῖς δόγμασιν ὃ ἦν ὑπεναντίον ἡμῖν, καὶ αὐτὸ ἦρκεν ἐκ τοῦ μέσου προσηλώσας αὐτὸ τῷ σταυρῷ· | delens quod adversus nos erat chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio, affigens illud cruci: |
starłszy* (ten) na nas rękopis** (na rzecz) postanowień***, który był przeciwny nam, i go usunął ze środka****, przybiwszy gwoździem go (do) krzyża;
* Metafora nawiązująca do ścierania napisu, wyrytego na woskowej tabliczce do pisania.
** Chodzi o pismo z wyrokiem.
*** "postanowień" - w oryginale dativus pluralis. Całe to wyrażenie: "na nas rękopis na rzecz postanowień", nie jest dotychczas przekonywająco wyjaśnione. Najbardziej niejasny jest ten dativus. Zaproponowany tu przekład jest jednym z możliwych i zgodnych z semantyką wyrazów i form gramatycznych. Wybrano go jako najbardziej prawdopodobny, zakładając, że chodzi o pismo sądowe, w którym stroną pokrzywdzoną i oskarżającą są "postanowienia", czyli prawa moralne, przykazania, a stroną oskarżoną, przeciwko której to pismo jest zredagowane, jesteśmy my: "na nas".
**** "usunął ze środka" - przykład latynizmu. Sens: Bóg jako sędzia usunął ten zapis spod ręki, odwołał z wokandy, unieważnił.
|
|
| ἀπεκδυσάμενος τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας ἐδειγμάτισεν ἐν παρρησίᾳ, θριαμβεύσας αὐτοὺς ἐν αὐτῷ. | et expolians principatus, et potestates traduxit confidenter, palam triumphans illos in semetipso. |
obdarłszy* Panowania i Władze, wystawił na pokaz w otwartości**, poprowadziwszy w triumfie*** ich w Nim****.
* Metafora militarna nawiązująca do odbierania pokonanemu wrogowi jego zbroi i wszelkich dóbr.
** W sensie: publicznie, jawnie.
*** Metafora wzięta z realiów rzymskich: Rzymianie pokonanych królów i wodzów pokazywali ludowi, prowadząc ich w triumfalnym pochodzie.
**** "w Nim", to znaczy Bóg Ojciec w Jezusie.
|
|
| Μὴ οὖν τις ὑμᾶς κρινέτω ἐν βρώσει καὶ ἐν πόσει ἢ ἐν μέρει ἑορτῆς ἢ νεομηνίας ἢ σαββάτων· | Nemo ergo vos judicet in cibo, aut in potu, aut in parte diei festi, aut neomeniæ, aut sabbatorum: |
Nie więc ktoś was niech sądzi* w zjedzeniu i w wypiciu** lub w sprawie święta lub nowiu, lub szabatów,
* Składniej: "Niech więc nikt was nie sądzi".
** Sens: z powodu jedzenia i picia.
|
|
| ἅ ἐστιν σκιὰ τῶν μελλόντων, τὸ δὲ σῶμα τοῦ Χριστοῦ. | quæ sunt umbra futurorum: corpus autem Christi. |
to jest cieniem (tych) mających nastąpić, zaś ciało* Pomazańca.
* Tu jako realność w antytezie do "cienia".
|
|
| μηδεὶς ὑμᾶς καταβραβευέτω θέλων ἐν ταπεινοφροσύνῃ καὶ θρησκείᾳ τῶν ἀγγέλων, ἃ ἑόρακεν ἐμβατεύων, εἰκῇ φυσιούμενος ὑπὸ τοῦ νοὸς τῆς σαρκὸς αὐτοῦ, | Nemo vos seducat, volens in humilitate, et religione angelorum, quæ non vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis suæ, |
Nikt (nie) was niech odsądza*, mając upodobanie w uniżoności serca i religii** zwiastunów, co*** zobaczył wstępując****, płocho dając się nadymać***** przez myśl ciała****** jego,
* Metafora sportowa, nawiązująca do wyroku sędziego na niekorzyść dobrze walczącego zawodnika.
** Inaczej: "kulcie".
*** Inne lekcje: "nie": "co nie". Dosłownie: "które".
**** Prawdopodobnie o jakimś obrzędzie misteryjnym.
***** W oryginale participium praesentis passivi lub medii. Przy medium możliwy przekład: "nadymając się".
****** Tu o ciele jako o ostoi grzechu i namiętności.
|
|
| καὶ οὐ κρατῶν τὴν κεφαλήν, ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα διὰ τῶν ἁφῶν καὶ συνδέσμων ἐπιχορηγούμενον καὶ συμβιβαζόμενον αὔξει τὴν αὔξησιν τοῦ θεοῦ. | et non tenens caput, ex quo totum corpus per nexus, et conjunctiones subministratum, et constructum crescit in augmentum Dei. |
i nie trzyma się silnie głowy, z czego* całe ciało przez zetknięcia i związania zaopatrywane i zespalane wzrasta wzrostem Boga.
* Zaimek ten nie odnosi się do "głowy".
|
|
| Εἰ ἀπεθάνετε σὺν Χριστῷ ἀπὸ τῶν στοιχείων τοῦ κόσμου, τί ὡς ζῶντες ἐν κόσμῳ δογματίζεσθε; | Si ergo mortui estis cum Christo ab elementis hujus mundi: quid adhuc tamquam viventes in mundo decernitis? |
Jeśli umarliście razem z Pomazańcem z dala od elementów* (tego) świata, dlaczego jak żyjący w świecie trzymacie się postanowień:
* Egzegeza biblijna ma trudności z wyjaśnieniem tego wyrazu. Może on oznaczać podstawowe pierwiastki świata: powietrze, wodę, ogień, ziemię, albo podstawowe elementy jakiejś doktryny, bądź też jakiś rodzaj domniemanych duchów. Jak 2.8*** .
|
|
| Μὴ ἅψῃ μηδὲ γεύσῃ μηδὲ θίγῃς, | Ne tetigeritis, neque gustaveritis, neque contrectaveritis: | "Nie dotknij, i nie skosztuj, i nie spróbuj", | |
| ἅ ἐστιν πάντα εἰς φθορὰν τῇ ἀποχρήσει, κατὰ τὰ ἐντάλματα καὶ διδασκαλίας τῶν ἀνθρώπων, | quæ sunt omnia in interitum ipso usu, secundum præcepta et doctrinas hominum: |
co jest wszystko ku zniszczeniu zużyciem, według przykazań i nauk ludzi*.
* Sens: ludzkie nauki i nakazy zabraniają dotykania i kosztowania niektórych na przykład pokarmów, a przecież one z woli Boga przeznaczone są na użytek człowieka.
|
|
| ἅτινά ἐστιν λόγον μὲν ἔχοντα σοφίας ἐν ἐθελοθρησκίᾳ καὶ ταπεινοφροσύνῃ καὶ ἀφειδίᾳ σώματος, οὐκ ἐν τιμῇ τινι πρὸς πλησμονὴν τῆς σαρκός. | quæ sunt rationem quidem habentia sapientiæ in superstitione, et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. |
Które są* słowo mającymi mądrości** w*** upodobaniu religii****, i uniżoności serca, [i]***** nieoszczędzaniu ciała******, nie w szacunku jakimś ku napełnieniu ciała.
* W oryginale singularis jako orzeczenie podmiotu liczby mnogiej rodzaju nijakiego. Dopuszcza to grecka składnia zgody.
** Sens: te ludzkie nauki są naukami mającymi słowo mądrości. Przykład ironii.
*** prawdopodobnie przyczynowe: "z powodu".
**** Inaczej: "w upodobaniu kultu". Por. 2.18.
***** "uniżoności serca, i" - inne lekcje: "uniżoności myśli i"; "uniżoności" "w upodobaniu religii i uniżoności".
****** Wiersz 23 do tego miejsca wypowiadany jest z ironią.
|
|
3
| Zasady świętego życia | |||
|---|---|---|---|
| Εἰ οὖν συνηγέρθητε τῷ Χριστῷ, τὰ ἄνω ζητεῖτε, οὗ ὁ Χριστός ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ θεοῦ καθήμενος· | Igitur, si consurrexistis cum Christo: quæ sursum sunt quærite, ubi Christus est in dextera Dei sedens: |
Jeśli więc współobudzeni zostaliście* (z) Pomazańcem, (tych) w górze szukajcie, gdzie Pomazaniec jest, na prawej** Boga siedząc;
* O wskrzeszeniu z martwych.
** Inaczej: "po prawicy".
|
|
| τὰ ἄνω φρονεῖτε, μὴ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς. | quæ sursum sunt sapite, non quæ super terram. | (o tych) w górze myślcie, nie (o tych) na ziemi; | |
| Moralna część listu nie mniej niż część poprzednia, dogmatyczna, ma za przedmiot główny Chrystusa. Jedyną bowiem i wyłączną zasadą życia tak moralnego, jak ascetycznego, św. Paweł nie wyznacza tu wyraźnej granicy, jest właśnie On - Chrystus, jako obraz niewidzialnego Boga, mianowicie Chrystus chwalebny, o którym zwłaszcza była mowa w Kol 2.11-15. W tym urywku, łączącym obie części listu szczególnie zasługuje na podkreślenie całkowita, ontyczna nowość życia chrześcijańskiego oraz jego orientacja zasadniczo eschatologiczna: myślą wybiega ono do swojej niebieskiej ojczyzny. Punktem wyjścia tego napomnienia jest dla Apostoła ciągle przez niego podkreślany fakt zadzierzgniętej na chrzcie solidarności życia i śmierci z Chrystusem. Znamienny, jest tutaj odwrotny porządek niż w Kol 2.12: życie wysunięte jest na plan pierwszy. Zgodnie z językiem biblijnym (zob. Flp 2.21) szukać trzeba w nowym stylu życia tego wszystkiego, co jest zgodne ze stanem, w jakim przebywa Chrystus chwalebny. W ostatecznym rozrachunku jest to szukanie Osoby, nie normy etycznej (por. Flp 3.7. Flp 3.12). Określenie Chrystusa jako zasiadającego po prawicy Bożej pochodzi z mesjańskiego psalmu. Była to stała formuła pierwotnej katechezy (por. Mk 16.19; Dz 2.33; Rz 8.34; Ef 1.20; Hbr 1.3; 8.1; 10.12; 12.2; 1P 3.22; Ap 3.21). Stwierdzała ona, że historyczny Jezus po swej śmierci i zmartwychwstaniu jest Królem-Mesjaszem proroków, stąd ma wraz z Ojcem udział w rządach światem. | |||
| ἀπεθάνετε γὰρ καὶ ἡ ζωὴ ὑμῶν κέκρυπται σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ θεῷ· | Mortui enim estis, et vita vestra est abscondita cum Christo in Deo. | umarliście bowiem, i życie wasze jest ukryte razem z Pomazańcem w Bogu. | |
| ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ὑμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ. | Cum Christus apparuerit, vita vestra: tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria. |
Kiedy Pomazaniec zostanie uczyniony widocznym*, życie wasze**, wtedy i wy razem z Nim zostaniecie uczynieni widocznymi*** w chwale.
* Możliwe: "objawi się".
** Inna lekcja: "nasze".
*** Możliwe: "objawicie się".
|
|
| Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, πορνείαν ἀκαθαρσίαν πάθος ἐπιθυμίαν κακήν, καὶ τὴν πλεονεξίαν, ἥτις ἐστὶν εἰδωλολατρία, | Mortificate ergo membra vestra, quæ sunt super terram: fornicationem, immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam, et avaritiam, quæ est simulacrorum servitus: | Uczyńcie martwymi więc członki, (te) na ziemi, nierząd, nieczystość, namiętność, pożądanie złe, i zachłanność, która jest bałwochwalstwem, | |
| δι᾽ ἃ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ. | propter quæ venit ira Dei super filios incredulitatis: | przez które przychodzi gniew Boga [na synów nieposłuszeństwa]; | |
| ἐν οἷς καὶ ὑμεῖς περιεπατήσατέ ποτε, ὅτε ἐζῆτε ἐν τούτοις· | in quibus et vos ambulastis aliquando, cum viveritis in illis. |
w których* i wy postępowaliście** niegdyś, gdy żyliście w tych.
* "w których" odnosi się nie do "synów nieposłuszeństwa", lecz do wykroczeń, wymienionych w wierszu 5.
** Metafora życia etycznego. Możliwy przekład: "zaczęliście postępować".
|
|
| νυνὶ δὲ ἀπόθεσθε καὶ ὑμεῖς τὰ πάντα, ὀργήν, θυμόν, κακίαν, βλασφημίαν, αἰσχρολογίαν ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν· | Nunc autem deponite et vos omnia: iram, indignationem, malitiam, blasphemiam, turpem sermonem de ore vestro. |
Teraz zaś odłóżcie i wy (te) wszystkie, gniew, rozdrażnienie, złość, krzywdzące mówienie*, haniebną mowę z ust waszych;
* Możliwe też: "bluźnierstwo".
|
|
| μὴ ψεύδεσθε εἰς ἀλλήλους, ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ | Nolite mentiri invicem, expoliantes vos veterem hominem cum actibus suis, |
nie kłamcie względem jedni drugich, obdarłszy siebie ze starego człowieka razem z dokonaniami* jego,
* W sensie: czynami.
|
|
| καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ᾽ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν, | et induentes novum eum, qui renovatur in agnitionem secundum imaginem ejus qui creavit illum: |
i wdziawszy na siebie młodego, (tego) odnawianego* ku uznaniu według obrazu (Tego), (który stworzył) go,
* Lub: "odnawiającego się".
|
|
| ὅπου οὐκ ἔνι Ἕλλην καὶ Ἰουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ τὰ πάντα καὶ ἐν πᾶσιν Χριστός. | ubi non est gentilis et Judæus, circumcisio et præputium, Barbarus et Scytha, servus et liber: sed omnia, et in omnibus Christus. |
gdzie nie jest Hellen i Judejczyk, obrzezanie i nieobrzezanie, barbarzyńca, Scyta, niewolnik, wolny, ale wszystkim i we wszystkim* Pomazaniec.
* W oryginale liczba mnoga. Możliwe więc jest: "we wszystkich (rzeczach)" lub "we wszystkich (ludziach)".
|
|
| Ἐνδύσασθε οὖν, ὡς ἐκλεκτοὶ τοῦ θεοῦ ἅγιοι καὶ ἠγαπημένοι, σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ χρηστότητα ταπεινοφροσύνην πραΰτητα μακροθυμίαν, | Induite vos ergo, sicut electi Dei, sancti, et dilecti, viscera misericordiæ, benignitatem, humilitatem, modestiam, patientiam: |
Wdziejcie na siebie więc jako wybrani Boga, święci i umiłowani, serce* litości, łagodność, uniżoność serca**, delikatność, wielkoduszność,
* "serce" - tu mało precyzyjnie. Chodzi o tę część wnętrzności, która uchodziła za siedzibę litości.
** Tu bez ironii o pokorze. Por. 2.18-23.
|
|
| ἀνεχόμενοι ἀλλήλων καὶ χαριζόμενοι ἑαυτοῖς ἐάν τις πρός τινα ἔχῃ μομφήν· καθὼς καὶ ὁ κύριος ἐχαρίσατο ὑμῖν, οὕτως καὶ ὑμεῖς· | supportantes invicem, et donantes vobismetipsis si quis adversus aliquem habet querelam: sicut et Dominus donavit vobis, ita et vos. | znosząc jedni drugich i darowując sobie samym, jeśli ktoś przeciw komuś miałby zarzut; jak i Pan darował wam, tak i wy; | |
| ἐπὶ πᾶσιν δὲ τούτοις τὴν ἀγάπην, ὅ ἐστιν σύνδεσμος τῆς τελειότητος. | Super omnia autem hæc, caritatem habete, quod est vinculum perfectionis: | na wszystkie zaś te miłość, co jest związaniem dojrzałości. | |
| καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ βραβευέτω ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, εἰς ἣν καὶ ἐκλήθητε ἐν ἑνὶ σώματι· καὶ εὐχάριστοι γίνεσθε. | et pax Christi exsultet in cordibus vestris, in qua et vocati estis in uno corpore: et grati estote. |
I pokój Pomazańca niech sądzi w sercach waszych, ku któremu* i powołani zostaliście w jednym ciele; i wdzięczni stawajcie się.
* Zaimek "któremu" odnosi się do pokoju.
|
|
| ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ ἐνοικείτω ἐν ὑμῖν πλουσίως, ἐν πάσῃ σοφίᾳ διδάσκοντες καὶ νουθετοῦντες ἑαυτούς, ψαλμοῖς ὕμνοις ᾠδαῖς πνευματικαῖς ἐν τῇ χάριτι ᾄδοντες ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν τῷ θεῷ· | Verbum Christi habitet in vobis abundanter, in omni sapientia, docentes, et commonentes vosmetipsos, psalmis, hymnis, et canticis spiritualibus, in gratia cantantes in cordibus vestris Deo. |
Słowo Pomazańca* niech zamieszkuje w was bogato, w całej mądrości nauczając** i kładąc do rozumu sobie samym śpiewami, hymnami, pieśniami duchowymi we wdzięczności nucąc w sercach waszych Bogu***;
* Zob. 1.1** . Inne lekcje: "Boga": "Pana".
** Ten i następne imiesłowy odnoszą się nie do "słowa" lecz do "wy". Mają one desygnację imperatywną.
*** Inna lekcja: "Panu".
|
|
| καὶ πᾶν ὅ τι ἐὰν ποιῆτε ἐν λόγῳ ἢ ἐν ἔργῳ, πάντα ἐν ὀνόματι κυρίου Ἰησοῦ, εὐχαριστοῦντες τῷ θεῷ πατρὶ δι᾽ αὐτοῦ. | Omne, quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Jesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. |
i wszystko, co coś jeśli czynilibyście w słowie lub w czynie wszystko w imieniu* Pana, Jezusa, dziękując Bogu Ojcu** przez Niego.
* "w imieniu" - w sensie: nie w zastępstwie Pana, lecz lokatywnie lub przyczynowo.
** Inne lekcje zamiast "Bogu Ojcu": "Bogu i Ojcu": "Ojcu i Bogu".
|
|
| Zasady życia chrześcijańskiej rodziny | |||
| Αἱ γυναῖκες, ὑποτάσσεσθε τοῖς ἀνδράσιν ὡς ἀνῆκεν ἐν κυρίῳ. | Mulieres, subditæ estote viris, sicut oportet, in Domino. | Kobiety, podporządkowujcie się mężom, jak jest stosowne w Panu. | |
| Οἱ ἄνδρες, ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας καὶ μὴ πικραίνεσθε πρὸς αὐτάς. | Viri, diligite uxores vestras, et nolite amari esse ad illas. | Mężowie, miłujcie żony i nie bądźcie gorzcy względem nich. | |
| Τὰ τέκνα, ὑπακούετε τοῖς γονεῦσιν κατὰ πάντα, τοῦτο γὰρ εὐάρεστόν ἐστιν ἐν κυρίῳ. | Filii, obedite parentibus per omnia: hoc enim placitum est in Domino. | Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, to bowiem bardzo podobającym się jest w Panu. | |
| Οἱ πατέρες, μὴ ἐρεθίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν, ἵνα μὴ ἀθυμῶσιν. | Patres, nolite ad indignationem provocare filios vestros, ut non pusillo animo fiant. |
Ojcowie, nie rozjątrzajcie dzieci waszych, aby nie traciły ducha*.
* W oryginale coniunctivus praesentis activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| Οἱ δοῦλοι, ὑπακούετε κατὰ πάντα τοῖς κατὰ σάρκα κυρίοις, μὴ ἐν ὀφθαλμοδουλίᾳ ὡς ἀνθρωπάρεσκοι, ἀλλ᾽ ἐν ἁπλότητι καρδίας φοβούμενοι τὸν κύριον. | Servi, obedite per omnia dominis carnalibus, non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed in simplicitate cordis, timentes Deum. |
Niewolnicy, bądźcie posłuszni we wszystkim (tym) według ciała panom*, nie w służbie dla oka jak przypochlebiający się ludziom, ale w prostocie serca, bojąc się Pana.
* Chodzi o panów w wymiarze społeczno - politycznym.
|
|
| ὃ ἐὰν ποιῆτε, ἐκ ψυχῆς ἐργάζεσθε ὡς τῷ κυρίῳ καὶ οὐκ ἀνθρώποις, | Quodcumque facitis, ex animo operamini sicut Domino, et non hominibus: |
Co* jeśli czynilibyście, z duszy pracujcie, jak (dla) Pana i nie (dla) ludzi.
* Składniej: "cokolwiek".
|
|
| εἰδότες ὅτι ἀπὸ κυρίου ἀπολήμψεσθε τὴν ἀνταπόδοσιν τῆς κληρονομίας. τῷ κυρίῳ Χριστῷ δουλεύετε· | scientes quod a Domino accipietis retributionem hæreditatis. Domino Christo servite. | wiedząc, że od Pana odbierzecie w zamian oddanie dziedzictwa. Dla Pana, Pomazańca, bądźcie niewolnikami; | |
| ὁ γὰρ ἀδικῶν κομίσεται ὃ ἠδίκησεν, καὶ οὐκ ἔστιν προσωπολημψία. | Qui enim injuriam facit, recipiet id quod inique gessit: et non est personarum acceptio apud Deum. | bo czyniący niesprawiedliwość dostanie, którą uczynił niesprawiedliwość, i nie jest branie według twarzy. | |
4
| Οἱ κύριοι, τὸ δίκαιον καὶ τὴν ἰσότητα τοῖς δούλοις παρέχεσθε, εἰδότες ὅτι καὶ ὑμεῖς ἔχετε κύριον ἐν οὐρανῷ. | Domini, quod justum est et æquum, servis præstate: scientes quod et vos Dominum habetis in cælo. | Panowie, sprawiedliwe i równość niewolnikom podawajcie, wiedząc, że i wy macie Pana w niebie. | |
| Dalsze wskazówki | |||
|---|---|---|---|
| Τῇ προσευχῇ προσκαρτερεῖτε, γρηγοροῦντες ἐν αὐτῇ ἐν εὐχαριστίᾳ, | Orationi instate, vigilantes in ea in gratiarum actione: | Modlitwie przy trwajcie niezłomnie, czuwając w niej w dziękowaniu, | |
| προσευχόμενοι ἅμα καὶ περὶ ἡμῶν, ἵνα ὁ θεὸς ἀνοίξῃ ἡμῖν θύραν τοῦ λόγου λαλῆσαι τὸ μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, δι᾽ ὃ καὶ δέδεμαι, | orantes simul et pro nobis, ut Deus aperiat nobis ostium sermonis ad loquendum mysterium Christi (propter quod etiam vinctus sum), |
modląc się równocześnie i za nas, aby Bóg otwarł* nam drzwi słowa, (żeby) powiedzieć** tajemnicę Pomazańca, przez którą i jestem związany,
* W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
** W oryginale infinitivus celu. W sensie: rozgłosić.
|
|
| Końcowe wymaganie pod adresem panów, równoległe do Ef 6.9, zawiera dwa terminy zapożyczone od hellenizmu: sprawiedliwość, oczywiście prawną, oraz słuszność, która ją łagodzi, zawierając odcień serdecznej troski o człowieka. Mimo greckiej szaty myśl jest nowa, do głębi nadprzyrodzona, gdyż punktem odniesienia jest chwalebny Kyrios, Chrystus. | |||
| ἵνα φανερώσω αὐτὸ ὡς δεῖ με λαλῆσαι. | ut manifestem illud ita ut oportet me loqui. |
aby uczyniłbym widoczną* ją, jak trzeba ja powiedzieć**.
* W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
** "ja powiedzieć" - w oryginale accusativus cum infinitivo, zależne od "trzeba". Składniej: "jak trzeba, żebym ja powiedział".
|
|
| Ἐν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς τοὺς ἔξω τὸν καιρὸν ἐξαγοραζόμενοι. | In sapientia ambulate ad eos, qui foris sunt: tempus redimentes. |
W mądrości postępujcie względem (tych) (z) zewnątrz*, porę wykupując sobie**.
* O niechrześcijanach.
** "porę wykupując sobie" - typowy zwrot kupiecki o wykorzystaniu dobrej okazji na rynku. Tu metaforycznie o korzystaniu z łaski czasu.
|
|
| ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι. | Sermo vester semper in gratia sale sit conditus, ut sciatis quomodo oporteat vos unicuique respondere. |
Słowo wasze każdej chwili w łasce*, solą przyprawione, (żeby) wiedzieć jak trzeba wy** jednemu każdemu odpowiadać***.
* W oryginale brak orzeczenia. Elipsie uległo prawdopodobnie słowo "niech będzie".
** "wiedzieć (…) wy" - w oryginale accusativus cum infinitivo w zdaniu oznaczającym skutek zamierzony.
*** Składniej całe zdanie: "żebyście wy wiedzieli, jak trzeba każdemu jednemu odpowiadać".
|
|
| Końcowe pozdrowienia | |||
| Τὰ κατ᾽ ἐμὲ πάντα γνωρίσει ὑμῖν Τυχικὸς ὁ ἀγαπητὸς ἀδελφὸς καὶ πιστὸς διάκονος καὶ σύνδουλος ἐν κυρίῳ, | Quæ circa me sunt, omnia vobis nota faciet Tychicus, carissimus frater, et fidelis minister, et conservus in Domino: |
(Te) co do mnie wszystkie* da poznać wam Tychik, umiłowany brat i wierny sługa i współniewolnik w Panu,
* Z domyślnym: sprawy.
|
|
| ὃν ἔπεμψα πρὸς ὑμᾶς εἰς αὐτὸ τοῦτο, ἵνα γνῶτε τὰ περὶ ἡμῶν καὶ παρακαλέσῃ τὰς καρδίας ὑμῶν, | quem misi ad vos ad hoc ipsum, ut cognoscat quæ circa vos sunt, et consoletur corda vestra, |
którego posłałem do was na samo to, aby poznalibyście* (te) o nas** i zachęciłby*** serca wasze,
* W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
** Inne lekcje zamiast "poznalibyście te o nas": "poznalibyście te o was"; "poznał te o nas"; "poznał te o was".
*** W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| σὺν Ὀνησίμῳ τῷ πιστῷ καὶ ἀγαπητῷ ἀδελφῷ, ὅς ἐστιν ἐξ ὑμῶν· πάντα ὑμῖν γνωρίσουσιν τὰ ὧδε. | cum Onesimo carissimo, et fideli fratre, qui ex vobis est. Omnia, quæ hic aguntur, nota facient vobis. |
razem z Onezymem, wiernym i umiłowanym bratem, który jest z was; wszystkie* wam dadzą poznać (te)** tutaj.
* Z domyślnym: sprawy. Tu jako dopełnienie bliższe po "dadzą poznać".
** W oryginale rodzajnik, nawiązujący do "wszystkie".
|
|
| Ἀσπάζεται ὑμᾶς Ἀρίσταρχος ὁ συναιχμάλωτός μου καὶ Μᾶρκος ὁ ἀνεψιὸς Βαρναβᾶ περὶ οὗ ἐλάβετε ἐντολάς, ἐὰν ἔλθῃ πρὸς ὑμᾶς, δέξασθε αὐτόν | Salutat vos Aristarchus concaptivus meus, et Marcus consobrinus Barnabæ, de quo accepistis mandata: si venerit ad vos, excipite illum: |
Pozdrawia was Arystarch, współjeniec mój, i Marek, kuzyn* Barnaby, (o którym wzięliście przykazania, jeśli przyjdzie** do was, przyjmijcie go),
* Ściślej: brat stryjeczny lub cioteczny.
** W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie poprzednika okresu warunkowego, modus eventualis.
|
|
| καὶ Ἰησοῦς ὁ λεγόμενος Ἰοῦστος, οἱ ὄντες ἐκ περιτομῆς, οὗτοι μόνοι συνεργοὶ εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, οἵτινες ἐγενήθησάν μοι παρηγορία. | et Jesus, qui dicitur Justus: qui sunt ex circumcisione: hi soli sunt adjutores mei in regno Dei, qui mihi fuerunt solatio. |
i Jezus, (ten) nazywany Justusem: będąc z obrzezania*, ci jedyni współpracownikami ku królestwu Boga, którzy stali się mi pociechą.
* Metonimia oznaczająca obrzezanych.
|
|
| ἀσπάζεται ὑμᾶς Ἐπαφρᾶς ὁ ἐξ ὑμῶν, δοῦλος Χριστοῦ Ἰησοῦ, πάντοτε ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ ὑμῶν ἐν ταῖς προσευχαῖς, ἵνα σταθῆτε τέλειοι καὶ πεπληροφορημένοι ἐν παντὶ θελήματι τοῦ θεοῦ. | Salutat vos Epaphras, qui ex vobis est, servus Christi Jesu, semper sollicitus pro vobis in orationibus, ut stetis perfecti, et pleni in omni voluntate Dei. |
Pozdrawia was Epafras, (ten) z was, sługa Pomazańca [Jezusa], każdej chwili walczący o was w modlitwach, aby postawieni zostaliście* (jako) dojrzali i dopełnieni w całej woli Boga.
* W oryginale coniunctivus aoristi passivi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| μαρτυρῶ γὰρ αὐτῷ ὅτι ἔχει πολὺν πόνον ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν ἐν Λαοδικείᾳ καὶ τῶν ἐν Ἱεραπόλει. | Testimonium enim illi perhibeo quod habet multum laborem pro vobis, et pro iis qui sunt Laodiciæ, et qui Hierapoli. | Świadczę bowiem jemu, że ma wielki znój co do was i (tych) w Laodycei, i (tych) w Hierapolis. | |
| ἀσπάζεται ὑμᾶς Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητὸς καὶ Δημᾶς. | Salutat vos Lucas, medicus carissimus, et Demas. | Pozdrawia was Łukasz, (ten) lekarz, (ten) umiłowany, i Demas. | |
| Ἀσπάσασθε τοὺς ἐν Λαοδικείᾳ ἀδελφοὺς καὶ Νύμφαν καὶ τὴν κατ᾽ οἶκον αὐτῆς ἐκκλησίαν. | Salutate fratres, qui sunt Laodiciæ, et Nympham, et quæ in domo ejus est, ecclesiam. |
Pozdrówcie (tych) w Laodycei braci, i Nimfę*, i (tę) w domu** jej*** (społeczność) wywołanych.
* W BT: "Nimfasa", według innej lekcji tego zdania.
** Oznaczał też wszystkich mieszkańców domu, to jest rodzinę wraz z całą służbą.
*** Inne lekcje zamiast "Nimfę, i tę w domu jej": "Nimfasa, i tę w domu jego"; "Nimfę (lub: Nimfasa) i tę w domu ich".
|
|
| καὶ ὅταν ἀναγνωσθῇ παρ᾽ ὑμῖν ἡ ἐπιστολή, ποιήσατε ἵνα καὶ ἐν τῇ Λαοδικέων ἐκκλησίᾳ ἀναγνωσθῇ, καὶ τὴν ἐκ Λαοδικείας ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀναγνῶτε. | Et cum lecta fuerit apud vos epistola hæc, facite ut et in Laodicensium ecclesia legatur: et eam, quæ Laodicensium est, vos legatis. |
I kiedy odczytany zostanie* u was (ten) list, uczyńcie, aby i w (tej) Laodycejczyków (społeczności) wywołanych odczytany został**, i (ten) z Laodycei aby i wy odczytaliście***.
* W oryginale coniunctivus aoristi passivi jako orzeczenie zdania czasowego, oznaczającego tu czynność ewentualną.
** W oryginale coniunctivus aoristi passivi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
*** W oryginale coniunctivus aoristi activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
|
|
| καὶ εἴπατε Ἀρχίππῳ, Βλέπε τὴν διακονίαν ἣν παρέλαβες ἐν κυρίῳ, ἵνα αὐτὴν πληροῖς. | Et dicite Archippo: Vide ministerium, quod accepisti in Domino, ut illud impleas. | I powiedzcie Archipowi: "Patrz (na) służbę, którą przyjąłeś w Panu, aby ją wypełniłbyś". | |
| Ὁ ἀσπασμὸς τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. μνημονεύετέ μου τῶν δεσμῶν. ἡ χάρις μεθ᾽ ὑμῶν. | Salutatio, mea manu Pauli. Memores estote vinculorum meorum. Gratia vobiscum. Amen. |
Pozdrowienie moją ręką, Pawła. Przypomnijcie sobie (o) mych więzach. Łaska z wami*.
* Inne lekcje: "wami. Amen"; "wami każdej chwili. Amen".
|
|