Ἰούδα

List św. Judy był skierowany do gmin judeochrześcijańskich pierwotnego Kościoła, a więc do tych samych, do których pisał św. Jakub. Św. Juda ostrzegał wiernych w liście przed jakimiś ludźmi i zachęcał do walki o wiarę raz tylko przekazaną świętym. Zrobił to wskazując na przykłady wzięte z ST i żydowskiej tradycji. Polecał też, aby wierni byli pełni wiary i miłości, modlili się i oczekiwali miłosierdzia Pana naszego Jezusa Chrystusa, [które wiedzie] ku życiu wiecznemu.

List został zredagowany stylem twardym i surowym, przypominającym wypowiedzi proroków ST. Był on napisany krótko po śmierci św. Jakuba, a przed śmiercią św. Piotra, a więc pomiędzy rokiem 62 a 64 lub 67.

Przyjęcie tego listu do kanonu ksiąg natchnionych u niektórych starożytnych pisarzy kościelnych napotykało trudności, dlatego że św. Juda powołuje się na apokryficzną Księgę Henocha. Nie sprzeciwia się to jednak natchnieniu, bo cytując tę księgę Autor nie wypowiada się co do jej natchnienia. Sobór Trydencki określił, że List św. Judy Apostoła należy również do kanonu ksiąg świętych NT.

Autor listu, św. Juda, brat św. Jakuba Młodszego (1), krewny samego Chrystusa Pana (por. Mt 13.55), jest najprawdopodobniej identyczny z apostołem Judą, zwanym Tadeuszem (Mt 10.3; Mk 3.18; Łk 6,16; J 14.22; Dz 1.13). Tej ostatniej tożsamości nie przyjmuje część biblistów, opierając się na wierszu 17 tego listu, gdzie Autor zdaje się odróżniać siebie od Apostołów.

1
Pozdrowienie
Postać Judy, wymienionego w tytule listu, jest dość sporna. Najprawdopodobniej chodzi o Judę, "brata Pańskiego" i brata (rodzonego?) słynnego zwierzchnika Kościoła jerozolimskiego, Jakuba. Określenia sługa w odniesieniu do Boga używa 1P 2.16; wywodzi się ono ze ST (‘ebed). Adresaci są określeni jako powołani przez Boga, podobnie jak to stwierdza Rz 1.6; 8.28 odnośnie do chrześcijan w ogólności. Zachowani dla Jezusa Chrystusa należy rozumieć eschatologicznie w sensie osiągnięcia pełnej chwały przy powtórnym przyjściu Syna Człowieczego (por. kom. do 1Tes 5.23). Miłosierdzie, pokój i miłość wyrażone w formie błogosławieństwa wstępnego stanowią sumę dóbr nadprzyrodzonych (por. 1Tm 1.2; 2Tm 1.2; Tt 1.4; 2J 1.3).
Ἰούδας Ἰησοῦ Χριστοῦ δοῦλος, ἀδελφὸς δὲ Ἰακώβου, τοῖς ἐν θεῷ πατρὶ ἠγαπημένοις καὶ Ἰησοῦ Χριστῷ τετηρημένοις κλητοῖς· Judas Jesu Christi servus, frater autem Jacobi, his qui sunt in Deo Patre dilectis, et Christo Jesu conservatis, et vocatis. Juda, Jezusa Pomazańca* niewolnik, brat zaś Jakuba, w Bogu Ojcu umiłowanym** i (przez) Jezusa Pomazańca*** ustrzeżonym powołanym:
* Tu i dalej znaczenie etymologiczne: normalnie już jak imię własne: "Chrystus".
** Odnosi się do adresatów listu. Inna lekcja: "uświęconym".
*** Możliwy przekład: "dla Jezusa Pomazańca".
ἔλεος ὑμῖν καὶ εἰρήνη καὶ ἀγάπη πληθυνθείη. Misericordia vobis, et pax, et caritas adimpleatur. litość wam, i pokój, i miłość oby została pomnożona.
Ostrzeżenie przed fałszywymi nauczycielami
Ἀγαπητοί, πᾶσαν σπουδὴν ποιούμενος γράφειν ὑμῖν περὶ τῆς κοινῆς ἡμῶν σωτηρίας ἀνάγκην ἔσχον γράψαι ὑμῖν παρακαλῶν ἐπαγωνίζεσθαι τῇ ἅπαξ παραδοθείσῃ τοῖς ἁγίοις πίστει. Carissimi, omnem sollicitudinem faciens scribendi vobis de communi vestra salute, necesse habui scribere vobis: deprecans supercertari semel traditæ sanctis fidei. Umiłowani, całą gorliwość sobie czyniąc, (by) pisać wam o wspólnym naszym* zbawieniu, konieczność powziąłem, (by) napisać wam, zachęcając, (by) walczyć dla raz przekazanej świętym** wiary.
* Inne lekcje: bez "naszym".
** O chrześcijanach.
παρεισέδυσαν γάρ τινες ἄνθρωποι, οἱ πάλαι προγεγραμμένοι εἰς τοῦτο τὸ κρίμα, ἀσεβεῖς, τὴν τοῦ θεοῦ ἡμῶν χάριτα μετατιθέντες εἰς ἀσέλγειαν καὶ τὸν μόνον δεσπότην καὶ κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἀρνούμενοι. Subintroierunt enim quidam homines (qui olim præscripti sunt in hoc judicium) impii, Dei nostri gratiam transferentes in luxuriam, et solum Dominatorem, et Dominum nostrum Jesum Christum negantes. Wślizgnęli się bowiem jacyś ludzie, od dawna zawczasu zapisani na ten sąd, bezbożni, Boga naszego łaskę zamieniający na rozpasanie i (tego) jedynie Władcę i Pana naszego, Jezusa Pomazańca, odrzucający.
Ὑπομνῆσαι δὲ ὑμᾶς βούλομαι, εἰδότας ὑμᾶς πάντα ὅτι ὁ κύριος ἅπαξ λαὸν ἐκ γῆς Αἰγύπτου σώσας τὸ δεύτερον τοὺς μὴ πιστεύσαντας ἀπώλεσεν, Commonere autem vos volo, scientes semel omnia, quoniam Jesus populum de terra Ægypti salvans, secundo eos, qui non crediderunt, perdidit: Przypomnieć zaś wam chcę, wiedzącym wam wszystko, że Pan raz* lud z ziemi Egiptu wybawiwszy, drugi raz (tych), (którzy) nie uwierzyli, wygubił.
* Inne lekcje zamiast "wszystko, że Pan raz": "raz wszystko, że Jezus"; "raz wszystko, że Pan": "raz wszystko, że Bóg"; "raz wszystkim, że Bóg Pomazaniec"; "raz to, że Pan"; "wszystko, że Jezus raz"; "wszystko, że Bóg raz".
ἀγγέλους τε τοὺς μὴ τηρήσαντας τὴν ἑαυτῶν ἀρχὴν ἀλλὰ ἀπολιπόντας τὸ ἴδιον οἰκητήριον εἰς κρίσιν μεγάλης ἡμέρας δεσμοῖς ἀϊδίοις ὑπὸ ζόφον τετήρηκεν, angelos vero, qui non servaverunt suum principatum, sed dereliquerunt suum domicilium, in judicium magni diei, vinculis æternis sub caligine reservavit. Zwiastunów*, (tych), (którzy) nie (ustrzegli) swego panowania**, ale (którzy pozostawili) własne pomieszczenie, do osądzenia wielkiego dnia więzami wiecznymi pod mrokiem ustrzegł.
* Inaczej: "aniołów".
** Możliwy przekład: "początku".
ὡς Σόδομα καὶ Γόμορρα καὶ αἱ περὶ αὐτὰς πόλεις τὸν ὅμοιον τρόπον τούτοις ἐκπορνεύσασαι καὶ ἀπελθοῦσαι ὀπίσω σαρκὸς ἑτέρας, πρόκεινται δεῖγμα πυρὸς αἰωνίου δίκην ὑπέχουσαι. Sicut Sodoma, et Gomorrha, et finitimæ civitates simili modo exfornicatæ, et abeuntes post carnem alteram, factæ sunt exemplum, ignis æterni pœnam sustinentes. Jak Sodoma i Gomora, i (te) około nich miasta (w) podobny sposób (do) tych, (które oddały się nierządowi) i (które odeszły) za ciałem innym - są wyłożone (jako) pokazanie, ognia wiecznego sprawiedliwość znosząc.
Ὁμοίως μέντοι καὶ οὗτοι ἐνυπνιαζόμενοι σάρκα μὲν μιαίνουσιν κυριότητα δὲ ἀθετοῦσιν δόξας δὲ βλασφημοῦσιν. Similiter et hi carnem quidem maculant, dominationem autem spernunt, majestatem autem blasphemant. Podobnie jednakże i ci śniący ciało kalają, Państwo* zaś odrzucają, (o) Chwałach zaś krzywdząco mówią**.
* Jest to pojęcie abstrakcyjne utworzone od "pan". Możliwe też "Pańskość"; o "Pańskości" Chrystusa.
** Inaczej: "spotwarzają", "bluźnią".
ὁ δὲ Μιχαὴλ ὁ ἀρχάγγελος, ὅτε τῷ διαβόλῳ διακρινόμενος διελέγετο περὶ τοῦ Μωϋσέως σώματος, οὐκ ἐτόλμησεν κρίσιν ἐπενεγκεῖν βλασφημίας ἀλλὰ εἶπεν, Ἐπιτιμήσαι σοι κύριος. Cum Michaël Archangelus cum diabolo disputans altercaretur de Moysi corpore, non est ausus judicium inferre blasphemiæ: sed dixit: Imperet tibi Dominus. Zaś Michał archanioł, gdy (z) oszczercą* rozsądzając rozmawiał o Mojżesza ciele, nie odważył się osądzenia wnieść krzywdzącego mówienia**, ale powiedział: Oby ukarał cię Pan.
* Inaczej: "diabłem".
** Możliwy przekład: "osądzenia wnieść o krzywdzące mówienie", "krzywdzącego mówienia" - możliwe: "bluźnierstwa", "zniesławienia".
οὗτοι δὲ ὅσα μὲν οὐκ οἴδασιν βλασφημοῦσιν, ὅσα δὲ φυσικῶς ὡς τὰ ἄλογα ζῷα ἐπίστανται, ἐν τούτοις φθείρονται. Hi autem quæcumque quidem ignorant, blasphemant: quæcumque autem naturaliter, tamquam muta animalia, norunt, in his corrumpuntur. Ci zaś (o) jakich nie znają, krzywdząco mówią*, (o) jakich zaś zgodnie z naturą jak nierozumne istoty żywe wiedzą, przez te dają się niszczyć.
* Inaczej: "spotwarzają", "bluźnią".
οὐαὶ αὐτοῖς, ὅτι τῇ ὁδῷ τοῦ Κάϊν ἐπορεύθησαν καὶ τῇ πλάνῃ τοῦ Βαλαὰμ μισθοῦ ἐξεχύθησαν καὶ τῇ ἀντιλογίᾳ τοῦ Κόρε ἀπώλοντο. Væ illis, quia in via Cain abierunt, et errore Balaam mercede effusi sunt, et in contradictione Core perierunt ! Biada im, bo drogą Kaina poszli, i łudzeniu (za) Balaama zapłatę dali się stracić, i buntowi Korego dali się zgubić.
οὗτοί εἰσιν οἱ ἐν ταῖς ἀγάπαις ὑμῶν σπιλάδες συνευωχούμενοι ἀφόβως, ἑαυτοὺς ποιμαίνοντες, νεφέλαι ἄνυδροι ὑπὸ ἀνέμων παραφερόμεναι, δένδρα φθινοπωρινὰ ἄκαρπα δὶς ἀποθανόντα ἐκριζωθέντα, Hi sunt in epulis suis maculæ, convivantes sine timore, semetipsos pascentes, nubes sine aqua, quæ a ventis circumferentur, arbores autumnales, infructuosæ, bis mortuæ, eradicatæ, Ci są na agapach* waszych wrzodami** wspólnie ucztującymi bez bojaźni, siebie samych pasącymi, chmurami bezdeszczowymi przez wiatry przenoszonymi, drzewami późnojesiennymi bez owocu, dwakroć umarłymi. wykorzenionymi,
* Najdosłowniej: "miłościach".
** Przekład niepewny. Inne możliwe znaczenia: "rafa, plama, zmaza, burza".
κύματα ἄγρια θαλάσσης ἐπαφρίζοντα τὰς ἑαυτῶν αἰσχύνας, ἀστέρες πλανῆται οἷς ὁ ζόφος τοῦ σκότους εἰς αἰῶνα τετήρηται. fluctus feri maris, despumantes suas confusiones, sidera errantia: quibus procella tenebrarum servata est in æternum. falami dzikimi morza. wypluwającymi swoje wstydy, gwiazdami błąkającymi się, (dla) których mrok ciemności na wiek jest ustrzeżony.
Προεφήτευσεν δὲ καὶ τούτοις ἕβδομος ἀπὸ Ἀδὰμ Ἑνὼχ λέγων, Ἰδοὺ ἦλθεν κύριος ἐν ἁγίαις μυριάσιν αὐτοῦ Prophetavit autem et de his septimus ab Adam Enoch, dicens: Ecce venit Dominus in sanctis millibus suis Prorokował zaś i im siódmy od Adama Henoch, mówiąc: "Oto przyszedł Pan wśród świętych dziesiątkach tysięcy Jego,
ποιῆσαι κρίσιν κατὰ πάντων καὶ ἐλέγξαι πᾶσαν ψυχὴν περὶ πάντων τῶν ἔργων ἀσεβείας αὐτῶν ὧν ἠσέβησαν καὶ περὶ πάντων τῶν σκληρῶν ὧν ἐλάλησαν κατ᾽ αὐτοῦ ἁμαρτωλοὶ ἀσεβεῖς. facere judicium contra omnes, et arguere omnes impios de omnibus operibus impietatis eorum, quibus impie egerunt, et de omnibus duris, quæ locuti sunt contra Deum peccatores impii. (by) uczynić osądzenie przeciw wszystkim i zawstydzić każdą duszę za wszystkie dzieła bezbożności ich, którymi okazali bezbożność*, i za wszystkie twarde, które powiedzieli przeciw Niemu grzesznicy bezbożni".
* "dzieła bezbożności (…) okazali bezbożność" - figura etymologica.
Οὗτοί εἰσιν γογγυσταὶ μεμψίμοιροι κατὰ τὰς ἐπιθυμίας ἑαυτῶν πορευόμενοι, καὶ τὸ στόμα αὐτῶν λαλεῖ ὑπέρογκα, θαυμάζοντες πρόσωπα ὠφελείας χάριν. Hi sunt murmuratores querulosi, secundum desideria sua ambulantes, et os eorum loquitur superba, mirantes personas quæstus causa. Ci są narzekającymi, skarżącymi się na los, według pożądań swoich idącymi, i usta ich mówią nadmiernie wielkie*, podziwiającymi osoby zysku gwoli.
* Możliwy przekład: "nadmiernie wiele".
Zachęta do wytrwania
Ὑμεῖς δέ, ἀγαπητοί, μνήσθητε τῶν ῥημάτων τῶν προειρημένων ὑπὸ τῶν ἀποστόλων τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Vos autem carissimi, memores estote verborum, quæ prædicta sunt ab apostolis Domini nostri Jesu Christi, Wy zaś, umiłowani, przypomnijcie sobie słowa wcześniej powiedziane przez wysłanników* Pana naszego, Jezusa Pomazańca,
* Inaczej: "Apostołów".
ὅτι ἔλεγον ὑμῖν Ἐπ᾽ ἐσχάτου τοῦ χρόνου ἔσονται ἐμπαῖκται κατὰ τὰς ἑαυτῶν ἐπιθυμίας πορευόμενοι τῶν ἀσεβειῶν. qui dicebant vobis, quoniam in novissimo tempore venient illusores, secundum desideria sua ambulantes in impietatibus. że mówili wam, że: "W ostatnim czasie będą szydercy, według swoich pożądań idący bezbożności*".
* Porządek logiczny: "idący według swoich pożądań bezbożności".
Οὗτοί εἰσιν οἱ ἀποδιορίζοντες, ψυχικοί, πνεῦμα μὴ ἔχοντες. Hi sunt, qui segregant semetipsos, animales, Spiritum non habentes. Tymi są (ci) wprowadzający rozłamy, zmysłowi, Ducha nie mający.
ὑμεῖς δέ, ἀγαπητοί, ἐποικοδομοῦντες ἑαυτοὺς τῇ ἁγιωτάτῃ ὑμῶν πίστει, ἐν πνεύματι ἁγίῳ προσευχόμενοι, Vos autem carissimi superædificantes vosmetipsos sanctissimæ vestræ fidei, in Spiritu Sancto orantes, Wy zaś, umiłowani, nadbudowując siebie samych (na) najświętszej waszej wierze, w Duchu Świętym modląc się,
ἑαυτοὺς ἐν ἀγάπῃ θεοῦ τηρήσατε προσδεχόμενοι τὸ ἔλεος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ζωὴν αἰώνιον. vosmetipsos in dilectione Dei servate, exspectantes misericordiam Domini nostri Jesu Christi in vitam æternam. siebie samych w miłości Boga ustrzeżcie, czekając na litość Pana naszego, Jezusa Pomazańca, ku życiu wiecznemu.
καὶ οὓς μὲν ἐλεᾶτε διακρινομένους, Et hos quidem arguite judicatos: I (dla) tych miejcie litość rozsądzających sobie*,
* Przypuszczalny sens: wątpiących, lub: błędnie interpretujących. Możliwy przekład: "rozsądzanych". Inne lekcje zamiast "miejcie litość rozsądzających sobie": "zawstydzajcie rozsądzających sobie"; "zawstydzajcie, rozsądzając sobie"; "miejcie litość, rozsądzając sobie"; "miejcie litość dla rozsądzającego sobie"; bez słowa "rozsądzających sobie".
οὓς δὲ σῴζετε ἐκ πυρὸς ἁρπάζοντες, οὓς δὲ ἐλεᾶτε ἐν φόβῳ μισοῦντες καὶ τὸν ἀπὸ τῆς σαρκὸς ἐσπιλωμένον χιτῶνα. illos vero salvate, de igne rapientes. Aliis autem miseremini in timore: odientes et eam, quæ carnalis est, maculatam tunicam. tych zaś* zbawiajcie z ognia porywając*, (dla) tych zaś miejcie litość w bojaźni**, nienawidząc i (tej) od ciała splamionej tuniki.
* Inne lekcje zamiast "tych zaś zbawiajcie z ognia porywając": "tych zaś zbawiajcie z ognia porywając w bojaźni": "tych zaś w bojaźni zbawiajcie z ognia porywając"; "zbawiajcie z ognia porywając"; "z ognia porywajcie".
** Inne lekcje zamiast "dla tych zaś miejcie litość w bojaźni": "rozsądzających sobie zaś miejcie litość w bojaźni"; "tych zaś zawstydzajcie w bojaźni"; bez słów: "dla tych zaś miejcie litość".
Τῷ δὲ δυναμένῳ φυλάξαι ὑμᾶς ἀπταίστους καὶ στῆσαι κατενώπιον τῆς δόξης αὐτοῦ ἀμώμους ἐν ἀγαλλιάσει, Ei autem qui potens est vos conservare sine peccato et constituere ante conspectum gloriæ suæ immaculatos in exsultatione in adventu Domini nostri Jesu Christi, Zaś mogącemu ustrzec was nieupadłymi i postawić wobec chwały Jego (jako) niewinnych w rozradowaniu,
μόνῳ θεῷ σωτῆρι ἡμῶν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ κυρίου ἡμῶν δόξα μεγαλωσύνη κράτος καὶ ἐξουσία πρὸ παντὸς τοῦ αἰῶνος καὶ νῦν καὶ εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας, ἀμήν. soli Deo Salvatori nostro, per Jesum Christum Dominum nostrum, gloria et magnificentia, imperium et potestas ante omne sæculum, et nunc, et in omnia sæcula sæculorum. Amen. jedynemu Bogu, Zbawicielowi naszemu przez Jezusa Pomazańca, Pana naszego, chwała, wielkość, siła i władza przed każdym wiekiem, i teraz, i na wszystkie - wieki. Amen.