Πρὸς Φιλιππησίους

Filippi - znaczne miasto macedońskie, pod murami którego w roku 42 przed Chr. Oktawian August w słynnej bitwie rozgromił siły republikańskie - to pierwszy w Europie teren apostolskiej działalności św. Pawła. Przybył on tam podczas drugiej swej podróży misyjnej, trwającej od roku 50 do 53. Pierwsze jego kroki i przeżycia w tym mieście znamy dzięki barwnemu opisowi św. Łukasza (Dz 16.12-40): gościnność neofitki Lidii z jednej strony, a z drugiej - bezprawie rzymskich urzędników, skazujących Pawła i Sylasa, obywateli rzymskich, na chłostę i więzienie, były przeżyciami, które między Apostołem a założonym tam przez niego Kościołem zadzierzgnęły wyjątkowo serdeczny węzeł przyjaźni. Św. Paweł, tak zawsze dbały o to, by nie ściągać na siebie podejrzenia o interesowność (por. Dz 18.3; Dz 20.33n; 1 Kor 4.12; 1 Kor 9.15-18; 2 Kor 11.7-12; 1 Tes 2.9; 2 Tes 3.8), od jednych Filipian bez wahania przyjmuje zasiłki pieniężne, i to wielokrotnie (Flp 4.10.14.18). Także i list niniejszy podyktowała mu chęć podziękowania za pomoc ostatnio mu przesłaną przez Filipian za pośrednictwem Epafrodyta (Flp 4.18), którego Apostoł właśnie odsyła wraz z listem (Flp 2.25).

Z treści niniejszego listu wynika, że św. Paweł pisząc go jest w więzieniu (Flp 1.7.12n.17; Flp 4.22). Wprawdzie gotów jest nawet na męczeństwo (Flp 2.17), jednak ożywia go nadzieja, że będzie niedługo zwolniony (Flp 1.25n; Flp 2.24). Kiedy Apostoł pisze ten list ? Pogląd tradycyjny umieszcza napisanie tego listu, jak i listów do Efezjan, Kolosan i Filemona, między rokiem 61 a 63 (pierwsze rzymskie uwięzienie). Ostatnio jednak zyskuje coraz więcej zwolenników, także wśród autorów katolickich, przypuszczenie, że List do Filipian został napisany podczas prawdopodobnego uwięzienia Apostoła w Efezie w latach 56-57 (por. Dz 19.21n; Dz 20.1; 1 Kor 15.32; 1 Kor 16.9; 2 Kor 1.8nn). Nie brak też prób upatrywania w dzisiejszym tekście kilku listów do Filipian.

W liście pisanym z okazji podziękowania za pomoc, czytelnik nie spodziewa się znaleźć systematycznego wykładu prawd wiary. Istotnie, zamiast zwykłej w pismach Pawłowych części dogmatycznej, występuje w nim raczej część sprawozdawcza (Flp 1.12-2,30). Niemniej - wśród wynurzeń osobistych i serdecznych napomnień - pojawia się nieoczekiwanie doniosły urywek (być może jeszcze przedpawłowy hymn) o ogołoceniu Chrystusa (Flp 2.6-11). Stanowi on cenny przyczynek do nauki NT o Chrystusie, jako stwierdzenie Jego Boskiej natury i istnienia przed wcieleniem. W części moralnej (Flp 3.1-4,9) następuje po sobie szereg napomnień, na czele z przestrogą przeciw nawrotom do judaizmu lub też przeciw zwolennikom pewnej postaci gnozy judaistycznej (Flp 3.1-16) i zachęta do radości (Flp 4.4-7). List ten pisany do najukochańszej gminy obfituje w wiele cennych wynurzeń Apostoła, które rzucają nadto cenne światło na jego życie wewnętrzne (np. Flp 1.21-24; Flp 2.17n; Flp 3.7-14; Flp 4.11nn).

1

Pozdrowienie
W adresie tego listu obok zwykłych elementów stałego formularza (zob. Rz 1.1.7) są znamienne szczegóły godne podkreślenia. Święty Paweł nie nazywa siebie "apostołem", lecz siebie i Tymoteusza, najwierniejszego z uczniów (por. Dz 16.3; 17.14; Dz 18.5; 2Kor 1.19) - określa mianem sług Chrystusa Jezusa. Wobec Macedończyków (por. adresy 1 i 2Tes) nie trzeba było akcentować godności apostolskiej, bo tam jej nikt nie podważał: pełne biblijnej treści określenie sługa wystarczało. Święci w Chrystusie Jezusie - adresaci listu - to cały Kościół lokalny w Filippi (zob. Wstęp). Tylko w tym liście Pawłowym są wymienieni w adresie biskupi i diakoni. W pierwszej grupie - ze względu na brak wówczas jeszcze precyzji terminologicznej - powszechnie upatruje się naszych dzisiejszych kapłanów (prezbiterów) podobnie jak w Dz 20.17.28.
Παῦλος καὶ Τιμόθεος δοῦλοι Χριστοῦ Ἰησοῦ πᾶσιν τοῖς ἁγίοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τοῖς οὖσιν ἐν Φιλίπποις σὺν ἐπισκόποις καὶ διακόνοις,	Paulus et Timotheus, servi Jesu Christi, omnibus sanctis in Christo Jesu, qui sunt Philippis, cum episcopis et diaconibus.	Paweł i Tymoteusz, słudzy Pomazańca* Jezusa, wszystkim świętym** w Pomazańcu* Jezusie będącym* w Filippach, razem z doglądającymi i sługami**, Tu znaczenie etymologiczne; normalnie już jak imię własne: "Chrystus". Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje. O chrześcijanach. * Odnosi się do "świętym* . ** Ten wyraz grecki przybrał znaczenie "biskup". W Nowym Testamencie jest terminem technicznym dla przełożonego gminy, ustalonego przez Apostołów, podobnie jak "starszy". *** Możliwe też, "diakonami". W Nowym Testamencie wyraz techniczny dla grupy mężów pełniących funkcje społeczne i liturgiczne (por. Dz 6.3-4).
χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.	Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo.	łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego i Pana, Jezusa Pomazańca.
Podziękowanie i modlitwa
Εὐχαριστῶ τῷ θεῷ μου ἐπὶ πάσῃ τῇ μνείᾳ ὑμῶν	Gratias ago Deo meo in omni memoria vestri,	Dziękuję Bogu memu przy każdym wspomnieniu (o) was,
πάντοτε ἐν πάσῃ δεήσει μου ὑπὲρ πάντων ὑμῶν, μετὰ χαρᾶς τὴν δέησιν ποιούμενος,	semper in cunctis orationibus meis pro omnibus vobis, cum gaudio deprecationem faciens,	każdej chwili w każdym błaganiu mym za wszystkich was z radością błaganie czyniąc sobie,
ἐπὶ τῇ κοινωνίᾳ ὑμῶν εἰς τὸ εὐαγγέλιον ἀπὸ τῆς πρώτης ἡμέρας ἄχρι τοῦ νῦν,	super communicatione vestra in Evangelio Christi a prima die usque nunc.	z powodu wspólnoty waszej względem dobrej nowiny* od pierwszego dnia aż do teraz, * Może mieć sens: głoszenie dobrej nowiny.
πεποιθὼς αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ὁ ἐναρξάμενος ἐν ὑμῖν ἔργον ἀγαθὸν ἐπιτελέσει ἄχρι ἡμέρας Χριστοῦ Ἰησοῦ·	Confidens hoc ipsum, quia qui cœpit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu:	będąc przekonanym (co do) samego tego, że (Ten), (który rozpoczął) w was dzieło dobre, wypełniać będzie aż do dnia Pomazańca Jezusa; Rodzajniki greckie były pierwotnie zaimkami wskazującymi.
Miłość Pawła do Filipian
καθώς ἐστιν δίκαιον ἐμοὶ τοῦτο φρονεῖν ὑπὲρ πάντων ὑμῶν διὰ τὸ ἔχειν με ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμᾶς, ἔν τε τοῖς δεσμοῖς μου καὶ ἐν τῇ ἀπολογίᾳ καὶ βεβαιώσει τοῦ εὐαγγελίου συγκοινωνούς μου τῆς χάριτος πάντας ὑμᾶς ὄντας.	sicut est mihi justum hoc sentire pro omnibus vobis: eo quod habeam vos in corde, et in vinculis meis, et in defensione, et confirmatione Evangelii, socios gaudii mei omnes vos esse.	jak jest sprawiedliwe (dla) mnie to, (by) myśleć o wszystkich was, z powodu mieć ja* w sercu was, podczas więzów mych i podczas obrony i umocnienia dobrej nowiny współuczestnikami mej łaski wszystkich was będącymi. "mieć ja" - w oryginale accusativus cum infinitivo, traktowane jak jedno pojęcie. Składniej: "z powodu tego, że ja mam". Zamiast: uwięzienia. * Słowa od "podczas więzów" do "was będącymi" logicznie łączą się z "mieć ja w sercu was".
μάρτυς γάρ μου ὁ θεὸς ὡς ἐπιποθῶ πάντας ὑμᾶς ἐν σπλάγχνοις Χριστοῦ Ἰησοῦ.	Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam omnes vos in visceribus Jesu Christi.	Świadkiem bowiem mym Bóg, że pragnę wszystkich was w sercu Pomazańca Jezusa.
καὶ τοῦτο προσεύχομαι, ἵνα ἡ ἀγάπη ὑμῶν ἔτι μᾶλλον καὶ μᾶλλον περισσεύῃ ἐν ἐπιγνώσει καὶ πάσῃ αἰσθήσει	Et hoc oro, ut caritas vestra magis ac magis abundet in scientia, et in omni sensu:	I (o) to modlę się, aby miłość wasza jeszcze bardziej i bardziej obfitowała* w poznaniu i każdym spostrzeżeniu, * W oryginale coniunctivus praesentis activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς τὰ διαφέροντα, ἵνα ἦτε εἰλικρινεῖς καὶ ἀπρόσκοποι εἰς ἡμέραν Χριστοῦ,	ut probetis potiora, ut sitis sinceri, et sine offensa in diem Christi,	ku aprobować wy* (te) przewyższające, aby byliście* nieskażonymi i nie powodującymi potknięcia się do dnia**** Pomazańca, * "aprobować wy" - w oryginale substantywizowane accusativus cum infinitivo. Składniej: "tak byście aprobowali". Prawdopodobnie z domyślnym: dobra, wartości. * W oryginale coniunctivus praesentis activi jako orzeczenie zdania zamiarowego. **** O dniu powtórnego przyjścia Chrystusa Pana.
πεπληρωμένοι καρπὸν δικαιοσύνης τὸν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς δόξαν καὶ ἔπαινον θεοῦ.	repleti fructu justitiæ per Jesum Christum, in gloriam et laudem Dei.	którzy wypełnili sobie owoc sprawiedliwości, (ten) przez Jezusa Pomazańca ku chwale i pochwale Boga.
Nic nie może zatrzymać dobrej nowiny
Γινώσκειν δὲ ὑμᾶς βούλομαι, ἀδελφοί, ὅτι τὰ κατ᾽ ἐμὲ μᾶλλον εἰς προκοπὴν τοῦ εὐαγγελίου ἐλήλυθεν,	Scire autem vos volo fratres, quia quæ circa me sunt, magis ad profectum venerunt Evangelii:	Wiedzieć zaś wy* chcę, bracia, że (te) przeciwko mnie bardziej ku postępowi dobrej nowiny przyszły*, "Wiedzieć zaś wy" - w oryginale accusativus cum infinitivo po "chcę". Składniej: "żebyście wiedzieli". ** W oryginale liczba pojedyncza, gdyż według składni greckiej po podmiocie liczby mnogiej rodzaju nijakiego może być użyta liczba pojedyncza. W tym zdaniu podmiotem jest "te" z domyślnym: represje, prześladowania.
ὥστε τοὺς δεσμούς μου φανεροὺς ἐν Χριστῷ γενέσθαι ἐν ὅλῳ τῷ πραιτωρίῳ καὶ τοῖς λοιποῖς πάσιν,	ita ut vincula mea manifesta fierent in Christo in omni prætorio, et in ceteris omnibus,	tak że więzy me widoczne w Pomazańcu stać się* w całym pretorium i pozostałym wszystkim, * "więzy me widoczne (…) stać się" - w oryginale accusativus cum infinitivo. oznaczające podmiot i orzeczenie zdania skutkowego zgodnie ze składnią grecką. Składniej: "tak że widoczne się stały me więzy w Pomazańcu".
καὶ τοὺς πλείονας τῶν ἀδελφῶν ἐν κυρίῳ πεποιθότας τοῖς δεσμοῖς μου περισσοτέρως τολμᾶν ἀφόβως τὸν λόγον λαλεῖν.	et plures e fratribus in Domino confidentes vinculis meis, abundantius auderent sine timore verbum Dei loqui.	i coraz liczniejsi (z) braci w Panu, przekonani więzami mymi, jeszcze obficiej odważać się* bez bojaźni słowo mówić*. "coraz liczniejsi (…) przekonani (…) odważać się" - w oryginale accusativus cum infinitivo w zdaniu skutkowym. Składniej: "coraz liczniejsi z braci w Panu. przekonani więzami mymi, jeszcze obficiej odważają się". ** Inne lekcje zamiast "słowo mówić": "słowo Pana mówić"; "słowo Boga mówić"; "słowo mówić Boga"; "Boga słowo mówić".
Τινὲς μὲν καὶ διὰ φθόνον καὶ ἔριν, τινὲς δὲ καὶ δι᾽ εὐδοκίαν τὸν Χριστὸν κηρύσσουσιν·	Quidam quidem et propter invidiam et contentionem: quidam autem et propter bonam voluntatem Christum prædicant:	Niektórzy i z powodu zawiści i sporu, niektórzy zaś i z powodu upodobania Pomazańca ogłaszają,
οἱ μὲν ἐξ ἀγάπης, εἰδότες ὅτι εἰς ἀπολογίαν τοῦ εὐαγγελίου κεῖμαι,	quidam ex caritate, scientes quoniam in defensionem Evangelii positus sum.	ci z miłości, wiedząc, że ku obronie dobrej nowiny jestem położony,
οἱ δὲ ἐξ ἐριθείας τὸν Χριστὸν καταγγέλλουσιν, οὐχ ἁγνῶς, οἰόμενοι θλῖψιν ἐγείρειν τοῖς δεσμοῖς μου.	Quidam autem ex contentione Christum annuntiant non sincere, existimantes pressuram se suscitare vinculis meis.	ci zaś z podjudzania Pomazańca zwiastują, nie w sposób nieskalany, spodziewając się utrapienie podnosić więzom mym.
τί γάρ; πλὴν ὅτι παντὶ τρόπῳ, εἴτε προφάσει εἴτε ἀληθείᾳ, Χριστὸς καταγγέλλεται, καὶ ἐν τούτῳ χαίρω. ἀλλὰ καὶ χαρήσομαι,	Quid enim? Dum omni modo sive per occasionem, sive per veritatem, Christus annuntietur: et in hoc gaudeo, sed et gaudebo.	Co bowiem? Oprócz (tego) że każdym sposobem, czy to pozorem, czy to prawdą, Pomazaniec jest zwiastowany, i przez to raduję się; ale i będę się radował,
οἶδα γὰρ ὅτι τοῦτό μοι ἀποβήσεται εἰς σωτηρίαν διὰ τῆς ὑμῶν δεήσεως καὶ ἐπιχορηγίας τοῦ πνεύματος Ἰησοῦ Χριστοῦ	Scio enim quia hoc mihi proveniet ad salutem, per vestram orationem, et subministrationem Spiritus Jesu Christi,	wiem bowiem, że to mi wyjdzie ku zbawieniu przez wasze błaganie i zaopatrzenie Ducha Jezusa Pomazańca,
κατὰ τὴν ἀποκαραδοκίαν καὶ ἐλπίδα μου, ὅτι ἐν οὐδενὶ αἰσχυνθήσομαι ἀλλ᾽ ἐν πάσῃ παρρησίᾳ ὡς πάντοτε καὶ νῦν μεγαλυνθήσεται Χριστὸς ἐν τῷ σώματί μου, εἴτε διὰ ζωῆς εἴτε διὰ θανάτου.	secundum exspectationem et spem meam, quia in nullo confundar: sed in omni fiducia sicut semper, et nunc magnificabitur Christus in corpore meo, sive per vitam, sive per mortem.	według wyczekiwania i nadziei mej, że w niczym (nie) zostanę zawstydzony, ale w całej otwartości, jak każdej chwili i teraz, wywyższony zostanie Pomazaniec w ciele mym, czy to przez życie, czy to przez śmierć.
ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος.	Mihi enim vivere Christus est, et mori lucrum.	(Dla) mnie bowiem żyć Pomazaniec i umrzeć zysk.
εἰ δὲ τὸ ζῆν ἐν σαρκί, τοῦτό μοι καρπὸς ἔργου, καὶ τί αἱρήσομαι οὐ γνωρίζω.	Quod si vivere in carne, hic mihi fructus operis est, et quid eligam ignoro.	Jeżeli zaś żyć w ciele, to (dla) mnie owoc pracy; i co wybiorę, nie wiem.
συνέχομαι δὲ ἐκ τῶν δύο, τὴν ἐπιθυμίαν ἔχων εἰς τὸ ἀναλῦσαι καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι, πολλῷ μᾶλλον κρεῖσσον·	Coarctor autem e duobus: desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius:	Obejmowany jestem zaś z dwóch, pożądanie mając ku rozwiązać* i razem z Pomazańcem być, wielce [bowiem] bardziej lepsze; * Z domyślnym: stron. ** "ku rozwiązać" - sens: aby rozwiązać; "rozwiązać" znaczy tu "umrzeć".
τὸ δὲ ἐπιμένειν τῇ σαρκὶ ἀναγκαιότερον δι᾽ ὑμᾶς.	permanere autem in carne, necessarium propter vos.	zaś zatrzymywać się [w] ciele konieczniejsze z powodu was.
καὶ τοῦτο πεποιθὼς οἶδα ὅτι μενῶ καὶ παραμενῶ πᾶσιν ὑμῖν εἰς τὴν ὑμῶν προκοπὴν καὶ χαρὰν τῆς πίστεως,	Et hoc confidens scio quia manebo, et permanebo omnibus vobis ad profectum vestrum, et gaudium fidei:	I tak będąc przekonany wiem, że pozostanę i trwać będę przy wszystkich was ku waszemu postępowi i radości wiary,
ἵνα τὸ καύχημα ὑμῶν περισσεύῃ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἐν ἐμοὶ διὰ τῆς ἐμῆς παρουσίας πάλιν πρὸς ὑμᾶς.	ut gratulatio vestra abundet in Christo Jesu in me, per meum adventum iterum ad vos.	aby chluba wasza obfitowała* w Pomazańcu Jezusie przeze mnie z powodu mojego przybycia znowu do was. * W oryginale coniunctivus praesentis activi jako orzeczenie zdania zamiarowego.
Μόνον ἀξίως τοῦ εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ πολιτεύεσθε, ἵνα εἴτε ἐλθὼν καὶ ἰδὼν ὑμᾶς εἴτε ἀπὼν ἀκούω τὰ περὶ ὑμῶν, ὅτι στήκετε ἐν ἑνὶ πνεύματι, μιᾷ ψυχῇ συναθλοῦντες τῇ πίστει τοῦ εὐαγγελίου	Tantum digne Evangelio Christi conversamini: ut sive cum venero, et videro vos, sive absens audiam de vobis, quia statis in uno spiritu unanimes, collaborantes fidei Evangelii:	Jedynie w sposób godny dobrej nowiny Pomazańca żyjcie jako obywatele, aby czy to przyszedłszy i zobaczywszy was, czy to będąc nieobecny, słyszałbym o was, że trwacie w jednym duchu, jedną duszą walcząc razem (dla) wiary* dobrej nowiny*, Lub możliwe: "wiarą". ** Mało prawdopodobne: "w dobrą nowinę".
καὶ μὴ πτυρόμενοι ἐν μηδενὶ ὑπὸ τῶν ἀντικειμένων, ἥτις ἐστὶν αὐτοῖς ἔνδειξις ἀπωλείας, ὑμῶν δὲ σωτηρίας, καὶ τοῦτο ἀπὸ θεοῦ·	et in nullo terreamini ab adversariis: quæ illis est causa perditionis, vobis autem salutis, et hoc a Deo:	i nie dając się zastraszać w niczym przez będących przeciwnymi, co jest (dla) nich wykazaniem zguby, waszego zaś zbawienia, i to od Boga;
ὅτι ὑμῖν ἐχαρίσθη τὸ ὑπὲρ Χριστοῦ, οὐ μόνον τὸ εἰς αὐτὸν πιστεύειν ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχειν,	quia vobis donatum est pro Christo, non solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini:	bo wam zostało darowane (to) za Pomazańca, nie jedynie (to) w Niego wierzyć, ale i (to) za Niego cierpieć.
τὸν αὐτὸν ἀγῶνα ἔχοντες, οἷον εἴδετε ἐν ἐμοὶ καὶ νῦν ἀκούετε ἐν ἐμοί.	idem certamen habentes, quale et vidistis in me, et nunc audistis de me.	tę samą walkę mając, jaką zobaczyliście we mnie i teraz słyszycie we mnie.

2

Chrystus wzorem pokory
Εἴ τις οὖν παράκλησις ἐν Χριστῷ, εἴ τι παραμύθιον ἀγάπης, εἴ τις κοινωνία πνεύματος, εἴ τις σπλάγχνα καὶ οἰκτιρμοί,	Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solatium caritatis, si qua societas spiritus, si qua viscera miserationis:	Jeśli jakąś więc zachęta, w Pomazańcu, jeśli jakimś pocieszenie miłości. jeśli czymś wspólnota ducha, jeśli czymś serce i litość,
Podkreślony w ten sposób fakt solidarności Apostoła z Filipianami w podobnym cierpieniu pozwala mu na tym usilniejsze żądania pod ich adresem. W lapidarnej formie gorącego apelu nawołuje ich do jedności, opartej na miłości i pokorze. Znamienna jest przy tym motywacja tych żądań. Najpierw zaklina Apostoł adresatów na Boże dary udzielone im przez trzy Osoby Boskie, wymienione w kolejności: Syn, Ojciec, Duch (por. 2Kor 13.13), a na końcu dopiero apeluje do wzajemnej sympatii. Trzy dary, wpierw wspomniane, są oczywiście również owocami działalności Pawła wśród Filipian. Jeśli więc może on liczyć na jej trwałe następstwa w duszach adresatów, a nadto na ich osobiste współczucie dla siebie - więźnia, niechaj starają się o dopełnienie radości. Będzie nią stwierdzenie, że panuje wśród nich jedność dążeń. A tym unum necessarium jest sprawa Chrystusa.
πληρώσατέ μου τὴν χαρὰν ἵνα τὸ αὐτὸ φρονῆτε, τὴν αὐτὴν ἀγάπην ἔχοντες, σύμψυχοι, τὸ ἓν φρονοῦντες,	implete gaudium meum ut idem sapiatis, eamdem caritatem habentes, unanimes, idipsum sentientes,	wypełnijcie mą radość, aby to samo myślelibyście. tę samą miłość mając, wspólnego ducha mając, jedno* myśląc, * Inna lekcja: "to samo".
μηδὲν κατ᾽ ἐριθείαν μηδὲ κατὰ κενοδοξίαν ἀλλὰ τῇ ταπεινοφροσύνῃ ἀλλήλους ἡγούμενοι ὑπερέχοντας ἑαυτῶν,	nihil per contentionem, neque per inanem gloriam: sed in humilitate superiores sibi invicem arbitrantes,	nic dla podjudzania i nie dla pustej chwały, ale uniżonością serca jedni drugich uznając (za) górujących nad sobą,
μὴ τὰ ἑαυτῶν ἕκαστος σκοποῦντες ἀλλὰ τὰ ἑτέρων ἕκαστοι.	non quæ sua sunt singuli considerantes, sed ea quæ aliorum.	nie (na) swoje* każdy bacząc, ale [i] (na) drugich każdy*. Z domyślnym: pożytki, dobra. ** Inne lekcje: singularis "każdy"; bez "każdy".
τοῦτο φρονεῖτε ἐν ὑμῖν ὃ καὶ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ,	Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo Jesu:	To* myślcie w was, co i w Pomazańcu Jezusie, * Inne lekcje: "To bowiem": "To więc"; "I to".
ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα θεῷ,	qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se æqualem Deo:	który w postaci Boga będąc, nie (jako) porywanie uznał być równo Bogu,
ἀλλὰ ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος· καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος	sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo.	ale siebie samego uczynił pustym, kształt sługi wziąwszy, w upodobnieniu ludzi stawszy się; i (dla) postaci dawszy się znaleźć jako człowiek.
ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ.	Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis.	uniżył siebie samego. stawszy się posłuszny aż do śmierci, śmierci zaś krzyża.
διὸ καὶ ὁ θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσεν καὶ ἐχαρίσατο αὐτῷ τὸ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα,	Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen:	Dlatego i Bóg Go wielce wywyższył i darował Mu imię, (to) ponad wszystko imię,
ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων	ut in nomine Jesu omne genu flectatur cælestium, terrestrium et infernorum,	aby na imię Jezusa każde kolano zgięłoby się niebieskich, i ziemskich, i podziemnych, Z domyślnym: istot.
καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν θεοῦ πατρός.	et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris.	i każdy język wyznałby, że Panem Jezus Pomazaniec ku chwale Boga Ojca.
Światła w ciemności
Ὥστε, ἀγαπητοί μου, καθὼς πάντοτε ὑπηκούσατε, μὴ ὡς ἐν τῇ παρουσίᾳ μου μόνον ἀλλὰ νῦν πολλῷ μᾶλλον ἐν τῇ ἀπουσίᾳ μου, μετὰ φόβου καὶ τρόμου τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν κατεργάζεσθε·	Itaque carissimi mei (sicut semper obedistis), non ut in præsentia mei tantum, sed multo magis nunc in absentia mea, cum metu et tremore vestram salutem operamini.	Tak że, umiłowani moi, tak jak każdej chwili byliście posłuszni, nie jak* podczas obecności mej jedynie, ale teraz wiele bardziej podczas nieobecności mej, z bojaźnią i drżeniem swoje zbawienie sprawiajcie; * Niektóre rękopisy nie mają partykuły "jak".
θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν ἐν ὑμῖν καὶ τὸ θέλειν καὶ τὸ ἐνεργεῖν ὑπὲρ τῆς εὐδοκίας.	Deus est enim, qui operatur in vobis et velle, et perficere pro bona voluntate.	Bóg bowiem jest (Ten) działający w was i (to) chcieć, i (to) działać dla upodobania.
πάντα ποιεῖτε χωρὶς γογγυσμῶν καὶ διαλογισμῶν,	Omnia autem facite sine murmurationibus et hæsitationibus:	Wszystko czyńcie bez narzekań i rozważań,
ἵνα γένησθε ἄμεμπτοι καὶ ἀκέραιοι, τέκνα θεοῦ ἄμωμα μέσον γενεᾶς σκολιᾶς καὶ διεστραμμένης, ἐν οἷς φαίνεσθε ὡς φωστῆρες ἐν κόσμῳ,	ut sitis sine querela, et simplices filii Dei, sine reprehensione in medio nationis pravæ et perversæ: inter quos lucetis sicut luminaria in mundo,	aby stalibyście się nienaganni i nietknięci, dziećmi Boga niewinnymi pośrodku plemienia wypaczonego i odwróconego, wśród których uwidaczniacie się. jak lampy w świecie.
λόγον ζωῆς ἐπέχοντες, εἰς καύχημα ἐμοὶ εἰς ἡμέραν Χριστοῦ, ὅτι οὐκ εἰς κενὸν ἔδραμον οὐδὲ εἰς κενὸν ἐκοπίασα.	verbum vitæ continentes ad gloriam meam in die Christi, quia non in vacuum cucurri, neque in vacuum laboravi.	słowo życia trzymając u góry, ku chlubie (dla) mnie na dzień* Pomazańca, że nie na pusto pobiegłem ani na pusto utrudziłem się. * O dniu paruzji.
ἀλλὰ εἰ καὶ σπένδομαι ἐπὶ τῇ θυσίᾳ καὶ λειτουργίᾳ τῆς πίστεως ὑμῶν, χαίρω καὶ συγχαίρω πᾶσιν ὑμῖν·	Sed et si immolor supra sacrificium, et obsequium fidei vestræ, gaudeo, et congratulor omnibus vobis.	Ale jeśli i jestem wylewany na ofiarę i publiczną służbę wiary waszej, raduję się i współraduję się z wszystkimi wami;
τὸ δὲ αὐτὸ καὶ ὑμεῖς χαίρετε καὶ συγχαίρετέ μοι.	Idipsum autem et vos gaudete, et congratulamini mihi.	zaś tak samo wy radujcie się i współradujcie się ze mną.
Tymoteusz i Epafrodyt
Ἐλπίζω δὲ ἐν κυρίῳ Ἰησοῦ Τιμόθεον ταχέως πέμψαι ὑμῖν, ἵνα κἀγὼ εὐψυχῶ γνοὺς τὰ περὶ ὑμῶν.	Spero autem in Domino Jesu, Timotheum me cito mittere ad vos: ut et ego bono animo sim, cognitis quæ circa vos sunt.	Mam nadzieję zaś w Panu, Jezusie, Tymoteusza szybko posłać wam, aby i ja byłbym dobrej myśli, poznawszy (te) około was.
οὐδένα γὰρ ἔχω ἰσόψυχον, ὅστις γνησίως τὰ περὶ ὑμῶν μεριμνήσει·	Neminem enim habeo tam unanimem, qui sincera affectione pro vobis sollicitus sit.	Nikogo bowiem mam równo myślącego, który prawowicie (o te)* około was troszczyć się będzie, * Sens: tak myślącego, jak myśli Tymoteusz. ** Z domyślnym: sprawy.
οἱ πάντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ζητοῦσιν, οὐ τὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ.	Omnes enim quæ sua sunt quærunt, non quæ sunt Jesu Christi.	wszyscy bowiem (tych)* swoich szukają, nie (tych)* Jezusa Pomazańca. * Z domyślnym: spraw, dóbr.
τὴν δὲ δοκιμὴν αὐτοῦ γινώσκετε, ὅτι ὡς πατρὶ τέκνον σὺν ἐμοὶ ἐδούλευσεν εἰς τὸ εὐαγγέλιον.	Experimentum autem ejus cognoscite, quia sicut patri filius, mecum servivit in Evangelio.	Zaś wypróbowanie jego poznajecie, że jak (z) ojcem dziecko razem ze mną zaczął służyć względem dobrej nowiny.
τοῦτον μὲν οὖν ἐλπίζω πέμψαι ὡς ἂν ἀφίδω τὰ περὶ ἐμὲ ἐξαυτῆς·	Hunc igitur spero me mittere ad vos, mox ut videro quæ circa me sunt.	Tego więc mam nadzieję posłać, gdy z dala zobaczę (te)* około mnie, natychmiast; * Z domyślnym: sprawy.
πέποιθα δὲ ἐν κυρίῳ ὅτι καὶ αὐτὸς ταχέως ἐλεύσομαι.	Confido autem in Domino quoniam et ipse veniam ad vos cito.	jestem przekonany zaś w Panu, że i sam szybko przyjdę.
Ἀναγκαῖον δὲ ἡγησάμην Ἐπαφρόδιτον τὸν ἀδελφὸν καὶ συνεργὸν καὶ συστρατιώτην μου, ὑμῶν δὲ ἀπόστολον καὶ λειτουργὸν τῆς χρείας μου, πέμψαι πρὸς ὑμᾶς,	Necessarium autem existimavi Epaphroditum fratrem, et cooperatorem, et commilitonem meum, vestrum autem apostolum, et ministrum necessitatis meæ, mittere ad vos:	(Jako) konieczne zaś uznałem Epafrodyta, brata, i współpracownika, i współżołnierza mego, waszego zaś wysłannika i publicznego sługę potrzeby mej, posłać do was, O współwyznawcy.
ἐπειδὴ ἐπιποθῶν ἦν πάντας ὑμᾶς καὶ ἀδημονῶν, διότι ἠκούσατε ὅτι ἠσθένησεν.	quoniam quidem omnes vos desiderabat: et mœstus erat, propterea quod audieratis illum infirmatum.	skoro pragnącym był wszystkich was* i będąc zaniepokojonym, dlatego że usłyszeliście, że zachorował. * Inna lekcja: "was zobaczyć".
καὶ γὰρ ἠσθένησεν παραπλήσιον θανάτῳ· ἀλλὰ ὁ θεὸς ἠλέησεν αὐτόν, οὐκ αὐτὸν δὲ μόνον ἀλλὰ καὶ ἐμέ, ἵνα μὴ λύπην ἐπὶ λύπην σχῶ.	Nam et infirmatus est usque ad mortem: sed Deus misertus est ejus: non solum autem ejus, verum etiam et mei, ne tristitiam super tristitiam haberem.	I bowiem zachorował niemal blisko śmierci. Ale Bóg zlitował się (nad) nim, nie (nad) nim zaś jedynie, ale i (nade) mną, aby nie smutek do smutku miałbym.
σπουδαιοτέρως οὖν ἔπεμψα αὐτόν, ἵνα ἰδόντες αὐτὸν πάλιν χαρῆτε κἀγὼ ἀλυπότερος ὦ.	Festinantius ergo misi illum, ut viso eo iterum gaudeatis, et ego sine tristitia sim.	Tym gorliwiej więc posłałem go, aby zobaczywszy go znowu rozradowalibyście się i ja bardziej bez smutku byłbym.
προσδέχεσθε οὖν αὐτὸν ἐν κυρίῳ μετὰ πάσης χαρᾶς καὶ τοὺς τοιούτους ἐντίμους ἔχετε,	Excipite itaque illum cum omni gaudio in Domino, et ejusmodi cum honore habetote;	Przyjmijcie więc go w Panu z całą radością, i takich (jako) cennych miejcie,
ὅτι διὰ τὸ ἔργον Χριστοῦ μέχρι θανάτου ἤγγισεν παραβολευσάμενος τῇ ψυχῇ, ἵνα ἀναπληρώσῃ τὸ ὑμῶν ὑστέρημα τῆς πρός με λειτουργίας.	quoniam propter opus Christi usque ad mortem accessit, tradens animam suam ut impleret id quod ex vobis deerat erga meum obsequium.	bo z powodu dzieła Pomazańca* aż do śmierci zbliżył się, zaryzykowawszy duszą*, aby wypełniłby waszego brak względem mnie publicznego dzieła. Tu znaczenie etymologiczne; normalnie już jak imię własne: "Chrystus"… Inne lekcje: "Pana"; "Boga"; bez wyrazu "Pomazańca". ** Sens: życiem.

3

Prawdziwy powód do dumy
Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί μου, χαίρετε ἐν κυρίῳ. τὰ αὐτὰ γράφειν ὑμῖν ἐμοὶ μὲν οὐκ ὀκνηρόν, ὑμῖν δὲ ἀσφαλές.	De cetero, fratres mei, gaudete in Domino. Eadem vobis scribere, mihi quidem non pigrum, vobis autem necessarium.	W końcu, bracia moi, radujcie się w Panu. Te same pisać wam (dla) mnie nie dokuczliwe, (dla) was zaś niezawodne.
Βλέπετε τοὺς κύνας, βλέπετε τοὺς κακοὺς ἐργάτας, βλέπετε τὴν κατατομήν.	Videte canes, videte malos operarios, videte concisionem.	Patrzcie (na te) psy, patrzcie (na tych) złych pracowników, patrzcie (na to) urzezanie. Występuje tu gra słów z "obrzezaniem" (w. 3), a równocześnie sarkastyczna deprecjacja źle pojętego obrzezania.
Niniejsze wezwanie do radości podejmuje tę zachętę, jaką już w Flp 2.18 rzucił Apostoł Filipianom, a po której nastąpiła jakby długa wstawka o roli wysłanników (Flp 2.19-30). Jest to nakaz stałej radości, jak to uwyraźni potem Flp 4.4 (por. 1Tes 5.16), lecz nadprzyrodzonej, chrześcijańskiej, na co wskazuje okolicznik w Panu. Apostoł, jak zawsze, czyni aluzję do zmartwychwstania: zaszczyceni łaską udziału w męce (Flp 1.29), mają zarazem zapewniony udział w zmartwychwstaniu Chrystusa (Rz 6.5; 2Kor 4.10. 2Kor 4.14; 2Tm 2.11). Pisanie o tym właśnie stałym powodzie do radości uważa Paweł za swój miły obowiązek, tym bardziej, że taka postawa wiernych jest dla nich środkiem niezawodnym, czyli zabezpieczeniem od upadków wywołanych beznadziejnym przygnębieniem.
ἡμεῖς γάρ ἐσμεν ἡ περιτομή, οἱ πνεύματι θεοῦ λατρεύοντες καὶ καυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καὶ οὐκ ἐν σαρκὶ πεποιθότες,	Nos enim sumus circumcisio, qui spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Jesu, et non in carne fiduciam habentes,	My bowiem jesteśmy - obrzezaniem, Duchowi Boga* służąc i chełpiąc się w Pomazańcu Jezusie i nie w ciele* będąc przekonani, * Inne lekcje: "Bogu"; bez "Boga". Prawdopodobnie sens przyczynowy: "Pomazańcem Jezusem". * Prawdopodobnie sens przyczynowy: "ciałem".
καίπερ ἐγὼ ἔχων πεποίθησιν καὶ ἐν σαρκί. εἴ τις δοκεῖ ἄλλος πεποιθέναι ἐν σαρκί, ἐγὼ μᾶλλον·	quamquam ego habeam confidentiam et in carne. Si quis alius videtur confidere in carne, ego magis,	chociaż ja mającym przekonanie i w ciele. Jeśli ktoś uważa inny, (że) być przekonanym w ciele, ja bardziej:
περιτομῇ ὀκταήμερος, ἐκ γένους Ἰσραήλ, φυλῆς Βενιαμίν, Ἑβραῖος ἐξ Ἑβραίων, κατὰ νόμον Φαρισαῖος,	circumcisus octavo die, ex genere Israël, de tribu Benjamin, Hebræus ex Hebræis, secundum legem pharisæus,	obrzezaniem ośmiodniowy, z rodu Izraela, plemienia Beniamina, Hebrajczyk z Hebrajczyków, według Prawa faryzeusz, W ósmym dniu po urodzeniu się chłopca dokonywano obrzezania.
κατὰ ζῆλος διώκων τὴν ἐκκλησίαν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ γενόμενος ἄμεμπτος.	secundum æmulationem persequens Ecclesiam Dei, secundum justitiam, quæ in lege est, conversatus sine querela.	według skwapliwości prześladujący (społeczność) wywołanych, według sprawiedliwości, (tej) w Prawie, stawszy się nienaganny. Tu podaje się znaczenie etymologiczne. W Nowym Testamencie "społeczność wywołanych" jako termin techniczny oznacza Kościół Powszechny bądź lokalną gminę Kościoła. Bliżej o semantyce zob. Dz 5.11* . Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje.
Ἀλλὰ ἅτινα ἦν μοι κέρδη, ταῦτα ἥγημαι διὰ τὸν Χριστὸν ζημίαν.	Sed quæ mihi fuerunt lucra, hæc arbitratus sum propter Christum detrimenta.	[Ale] które były* mi zyskami, te uznałem z powodu Pomazańca (za) stratę. * W oryginale liczba pojedyncza zgodnie z wymogami składni greckiej.
ἀλλὰ μενοῦνγε καὶ ἡγοῦμαι πάντα ζημίαν εἶναι διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ κυρίου μου, δι᾽ ὃν τὰ πάντα ἐζημιώθην, καὶ ἡγοῦμαι σκύβαλα, ἵνα Χριστὸν κερδήσω	Verumtamen existimo omnia detrimentum esse propter eminentem scientiam Jesu Christi Domini mei: propter quem omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam,	Ale raczej i uznaję wszystko stratą być z powodu górowania** poznania Pomazańca Jezusa, Pana mojego, z powodu którego wszystko straciłem i uznaję (za) śmieci, aby Pomazańca zyskałbym * "wszystko stratą być" - w oryginale accusativus cum infinitivo po "uznaję". Składniej: "że wszystko jest stratą". ** Najdosłowniej: "górującego", ale imiesłów ten jest w oryginale substantywizowany przez dodanie rodzajnika.
καὶ εὑρεθῶ ἐν αὐτῷ, μὴ ἔχων ἐμὴν δικαιοσύνην τὴν ἐκ νόμου ἀλλὰ τὴν διὰ πίστεως Χριστοῦ, τὴν ἐκ θεοῦ δικαιοσύνην ἐπὶ τῇ πίστει,	et inveniar in illo non habens meam justitiam, quæ ex lege est, sed illam, quæ ex fide est Christi Jesu: quæ ex Deo est justitia in fide,	i zostałbym znaleziony w Nim, nie mając mojej sprawiedliwości, (tej) z Prawa, ale (tę) z powodu wiary (w) Pomazańca, (tę) z Boga sprawiedliwość za wiarę,
τοῦ γνῶναι αὐτὸν καὶ τὴν δύναμιν τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ καὶ κοινωνίαν παθημάτων αὐτοῦ, συμμορφιζόμενος τῷ θανάτῳ αὐτοῦ,	ad cognoscendum illum, et virtutem resurrectionis ejus, et societatem passionum illius: configuratus morti ejus:	(by) poznać* Go, i moc powstania** Jego, i wspólnotę cierpień Jego, nadając sobie kształt tożsamy z śmiercią Jego, * W oryginale infinitivus zamierzonego skutku. ** O zmartwychwstaniu.
εἴ πως καταντήσω εἰς τὴν ἐξανάστασιν τὴν ἐκ νεκρῶν.	si quo modo occurram ad resurrectionem, quæ est ex mortuis:	oby jakoś przyszedłbym do powstania, (tego) z martwych.
Dążenie do celu
Οὐχ ὅτι ἤδη ἔλαβον ἢ ἤδη τετελείωμαι, διώκω δὲ εἰ καὶ καταλάβω, ἐφ᾽ ᾧ καὶ κατελήμφθην ὑπὸ Χριστοῦ Ἰησοῦ.	non quod jam acceperim, aut jam perfectus sim: sequor autem, si quomodo comprehendam in quo et comprehensus sum a Christo Jesu.	Nie że już wziąłem lub już uczyniłem się doskonałym, ścigam zaś, jeśli i złapię, za (to) (że) i złapany zostałem przez Pomazańca [Jezusa]. Inne lekcje zamiast "wziąłem lub już uczyniłem się doskonałym": "wziąłem, lub już jestem uznany za sprawiedliwego, lub już uczyniłem się doskonałym"; "wziąłem lub już uczyniłem się doskonałym. Jestem uznany za sprawiedliwego, lub już uczyniłem się doskonałym"; "uczyniłem się doskonałym".
ἀδελφοί, ἐγὼ ἐμαυτὸν οὔπω λογίζομαι κατειληφέναι· ἓν δέ, τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος,	Fratres, ego me non arbitror comprehendisse. Unum autem, quæ quidem retro sunt obliviscens, ad ea vero quæ sunt priora, extendens meipsum,	Bracia, ja (o) mnie samym nie* liczę, (że) złapać; jedno zaś: (o tych)* z tyłu zapominając. (do tych)**** zaś przed wyciągając się. * Inna lekcja: "Jeszcze nie". W oryginale infinitivus zależne od "nie liczę". Składniej: "że złapałem". * Z domyślnym: sprawach, rzeczach, współzawodnikach. **** Z domyślnym: nagród, rzeczy, nadziei.
κατὰ σκοπὸν διώκω εἰς τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τοῦ θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.	ad destinatum persequor, ad bravium supernæ vocationis Dei in Christo Jesu.	według celu ścigam ku nagrodzie* (tego) w górze powołania Boga w Pomazańcu Jezusie. * Autor listu odwołuje się w wierszach 12-14 do obrazu zawodów sportowych na bieżni.
Ὅσοι οὖν τέλειοι, τοῦτο φρονῶμεν· καὶ εἴ τι ἑτέρως φρονεῖτε, καὶ τοῦτο ὁ θεὸς ὑμῖν ἀποκαλύψει·	Quicumque ergo perfecti sumus, hoc sentiamus: et si quid aliter sapitis, et hoc vobis Deus revelabit.	Jacy więc dojrzali, tak myślimy: i jeśli coś inaczej myślicie, i to Bóg wam objawi;
πλὴν εἰς ὃ ἐφθάσαμεν, τῷ αὐτῷ στοιχεῖν.	Verumtamen ad quod pervenimus ut idem sapiamus, et in eadem permaneamus regula.	jednakże ku czemu przybyliśmy pierwsi, tym samym* iść w szeregu*. Z domyślnym: sposobem. Lub: "ku temu samemu". ** Bezokolicznik ten ma sens imperatywny. Inne lekcje zamiast "tym samym iść w szeregu": "to samo myśleć": "to samo myśleć. Tym samym iść w szeregu": "to samo myśleć, tą samą normą iść w szeregu": "tą samą iść w szeregu normą, to samo myśleć": "tą samą normą iść w szeregu, to samo myśleć".
Συμμιμηταί μου γίνεσθε, ἀδελφοί, καὶ σκοπεῖτε τοὺς οὕτω περιπατοῦντας καθὼς ἔχετε τύπον ἡμᾶς.	Imitatores mei estote, fratres, et observate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram.	Współnaśladowcami moimi stawajcie się, bracia, i przyglądajcie się tak postępującym, jak macie (jako) wzór nas. Metafora życia etycznego.
πολλοὶ γὰρ περιπατοῦσιν οὓς πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν, νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω, τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ,	Multi enim ambulant, quos sæpe dicebam vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi:	Wielu bowiem postępuje, (o) których częstokroć mówiłem wam, teraz zaś i płacząc mówię, (że to) nieprzyjaciele krzyża Pomazańca, Metafora życia etycznego.
ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ θεὸς ἡ κοιλία καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες.	quorum finis interitus: quorum Deus venter est: et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.	których koniec zgubą, których Bóg brzuch i chwała we wstydzie* ich, (ci) (o tych)** ziemskich myślący. * Sens przedmiotowy: w tym, czego się wstydzić należy. ** Z domyślnym: sprawach.
ἡμῶν γὰρ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ καὶ σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα κύριον Ἰησοῦν Χριστόν,	Nostra autem conversatio in cælis est: unde etiam Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum,	Nasze bowiem życie jako obywateli w niebiosach jest, z których* i Zbawiciela wyczekujemy, Pana Jezusa Pomazańca, * W oryginale singularis według constructio ad sensum.
ὃς μετασχηματίσει τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ δύνασθαι αὐτὸν καὶ ὑποτάξαι αὐτῷ τὰ πάντα.	qui reformabit corpus humilitatis nostræ, configuratum corpori claritatis suæ, secundum operationem, qua etiam possit subjicere sibi omnia.	który zmieni postać ciała uniżenia naszego (na) mające kształt tożsamy z ciałem chwały Jego według działania (tego) móc On* i podporządkować sobie wszystko. * "tego móc On" - w oryginale traktowane jak jedno pojęcie, substantywizowane przez dodanie rodzajnika i spełniające w zdaniu funkcję genetivus qualitatis przy "działania".

4

Przestrogi
Ὥστε, ἀδελφοί μου ἀγαπητοὶ καὶ ἐπιπόθητοι, χαρὰ καὶ στέφανός μου, οὕτως στήκετε ἐν κυρίῳ, ἀγαπητοί.	Itaque fratres mei carissimi, et desideratissimi, gaudium meum, et corona mea: sic state in Domino, carissimi.	Tak że, bracia moi umiłowani i upragnieni, radości i wieńcu mój, tak trwajcie w Panu, umiłowani.
Εὐοδίαν παρακαλῶ καὶ Συντύχην παρακαλῶ τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν κυρίῳ.	Evodiam rogo, et Syntychen deprecor, idipsum sapere in Domino.	Ewodię zachęcam i Syntychę zachęcam, (by) to samo myśleć w Panu.
ναὶ ἐρωτῶ καὶ σέ, γνήσιε σύζυγε, συλλαμβάνου αὐταῖς, αἵτινες ἐν τῷ εὐαγγελίῳ συνήθλησάν μοι μετὰ καὶ Κλήμεντος καὶ τῶν λοιπῶν συνεργῶν μου, ὧν τὰ ὀνόματα ἐν βίβλῳ ζωῆς.	Etiam rogo et te, germane compar, adjuva illas, quæ mecum laboraverunt in Evangelio cum Clemente, et ceteris adjutoribus meis, quorum nomina sunt in libro vitæ.	Tak proszę i ciebie, prawowity będący we wspólnym jarzmie, pomagaj im, które w dobrej nowinie* zaczęły walczyć razem ze mną z i Klemensem, i pozostałymi współpracownikami mymi*, których imiona w księdze życia. Prawdopodobnie znaczenie czynne: "w głoszeniu dobrej nowiny". ** Inna lekcja zamiast "pozostałymi współpracownikami mymi": "współpracownikami mymi i pozostałymi".
Stąd konkluzją jest wezwanie do trwania mocno w Panu, tzn. wiernego trwania w "chrystosferze" wbrew niebezpieczeństwom i pokusom odstępstwa. Daje tu Paweł upust rzewnym uczuciom: nazywa Filipian swoją radością i chwałą (dosłownie "wieńcem"). Widzi więc w nich, zgodnie ze swymi metaforami sportowymi, czerpanymi z greckich igrzysk, nagrodę wiekuistą (2Tm 4.8) za swoje trudy apostolskie. Wiernych i duszpasterza łączy więź, która wykracza poza granicę czasu.
Χαίρετε ἐν κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε.	Gaudete in Domino semper: iterum dico gaudete.	Radujcie się w Panu każdej chwili; znowu powiem: radujcie się.
τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. ὁ κύριος ἐγγύς.	Modestia vestra nota sit omnibus hominibus: Dominus prope est.	Życzliwość wasza niech da się poznać wszystkim ludziom. Pan blisko.
μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾽ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν θεόν.	Nihil solliciti sitis: sed in omni oratione, et obsecratione, cum gratiarum actione petitiones vestræ innotescant apud Deum.	Nic (nie) troszczcie się, ale w każdej modlitwie i błaganiu z dziękowaniem prośby wasze niech dadzą się poznać względem Boga.
καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.	Et pax Dei, quæ exuperat omnem sensum, custodiat corda vestra, et intelligentias vestras in Christo Jesu.	I pokój Boga, górujący nad każdą myślą będzie pilnował serc waszych i pomyśleń waszych w Pomazańcu Jezusie.
Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε·	De cetero fratres, quæcumque sunt vera, quæcumque pudica, quæcumque justa, quæcumque sancta, quæcumque amabilia, quæcumque bonæ famæ, siqua virtus, siqua laus disciplinæ, hæc cogitate.	W końcu, bracia, jakie są* prawdziwe, jakie szanowne, jakie sprawiedliwe, jakie nieskalane, jakie przyjazne, jakie przychylne, jeśli coś cnotą i jeśli coś pochwałą, to liczcie sobie; * W oryginale liczba pojedyncza, dopuszczalna w składni greckiej przy podmiocie liczby mnogiej rodzaju nijakiego. ** Rodzaj tych zaimków dostosowany jest zgodnie ze składnią grecką do rodzaju orzecznika.
ἃ καὶ ἐμάθετε καὶ παρελάβετε καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε· καὶ ὁ θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾽ ὑμῶν.	Quæ et didicistis, et accepistis, et audistis, et vidistis in me, hæc agite: et Deus pacis erit vobiscum.	co i nauczyliście się, i przyjęliście, i usłyszeliście, i zobaczyliście we mnie, to dokonujcie; i Bóg pokoju będzie z wami.
Podziękowania za dary
Ἐχάρην δὲ ἐν κυρίῳ μεγάλως ὅτι ἤδη ποτὲ ἀνεθάλετε τὸ ὑπὲρ ἐμοῦ φρονεῖν, ἐφ᾽ ᾧ καὶ ἐφρονεῖτε, ἠκαιρεῖσθε δέ.	Gavisus sum autem in Domino vehementer, quoniam tandem aliquando refloruistis pro me sentire, sicut et sentiebatis: occupati autem eratis.	Uradowałem się zaś w Panu wielce, że już niegdyś rozwinęliście (to) o mnie myśleć, nad którym i myśleliście, nie mieliście sposobności zaś.
οὐχ ὅτι καθ᾽ ὑστέρησιν λέγω, ἐγὼ γὰρ ἔμαθον ἐν οἷς εἰμι αὐτάρκης εἶναι.	Non quasi propter penuriam dico: ego enim didici, in quibus sum, sufficiens esse.	Nie ponieważ z brakowania mówię, ja bowiem nauczyłem się, w czym jestem, samowystarczalnym być.
οἶδα καὶ ταπεινοῦσθαι, οἶδα καὶ περισσεύειν· ἐν παντὶ καὶ ἐν πᾶσιν μεμύημαι, καὶ χορτάζεσθαι καὶ πεινᾶν καὶ περισσεύειν καὶ ὑστερεῖσθαι·	Scio et humiliari, scio et abundare (ubique et in omnibus institutus sum): et satiari, et esurire, et abundare, et penuriam pati.	Umiem i uniżać się, umiem i obfitować; w każdym i we wszystkich jestem wtajemniczony: i nasycać się pokarmem, i łaknąć, i obfitować, i być słabszym.
πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με.	Omnia possum in eo qui me confortat.	(We) wszystkim jestem silny przez umacniającego mię.
πλὴν καλῶς ἐποιήσατε συγκοινωνήσαντές μου τῇ θλίψει.	Verumtamen bene fecistis, communicantes tribulationi meæ.	Jednakże pięknie uczyniliście, stawszy się współuczestnikami mymi (w) utrapieniu.
οἴδατε δὲ καὶ ὑμεῖς, Φιλιππήσιοι, ὅτι ἐν ἀρχῇ τοῦ εὐαγγελίου, ὅτε ἐξῆλθον ἀπὸ Μακεδονίας, οὐδεμία μοι ἐκκλησία ἐκοινώνησεν εἰς λόγον δόσεως καὶ λήμψεως εἰ μὴ ὑμεῖς μόνοι,	Scitis autem et vos Philippenses, quod in principio Evangelii, quando profectus sum a Macedonia, nulla mihi ecclesia communicavit in ratione dati et accepti, nisi vos soli:	Wiecie zaś i wy, Filipianie, że na początku dobrej nowiny, gdy wyszedłem z Macedonii, żadna mi (społeczność) wywołanych stała się wspólnikiem na rachunku dania i wzięcia, jeśli nie wy jedyni; Sens czynny: głoszenia dobrej nowiny.
ὅτι καὶ ἐν Θεσσαλονίκῃ καὶ ἅπαξ καὶ δὶς εἰς τὴν χρείαν μοι ἐπέμψατε.	quia et Thessalonicam semel et bis in usum mihi misistis.	bo i w Tesalonice i raz i dwakroć na potrzebę mi* posłaliście. * Inne lekcje zamiast "na potrzebę mi": "na potrzebę mą": "potrzebę mi"; "potrzebę mą"; "mi na potrzebę mą".
οὐχ ὅτι ἐπιζητῶ τὸ δόμα, ἀλλὰ ἐπιζητῶ τὸν καρπὸν τὸν πλεονάζοντα εἰς λόγον ὑμῶν.	Non quia quæro datum, sed requiro fructum abundantem in ratione vestra.	Nie że poszukuję daru, ale poszukuję owocu czyniącego więcej na rachunku waszym.
ἀπέχω δὲ πάντα καὶ περισσεύω· πεπλήρωμαι δεξάμενος παρὰ Ἐπαφροδίτου τὰ παρ᾽ ὑμῶν, ὀσμὴν εὐωδίας, θυσίαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ θεῷ.	Habeo autem omnia, et abundo: repletus sum, acceptis ab Epaphrodito quæ misistis odorem suavitatis, hostiam acceptam, placentem Deo.	Otrzymuję zaś wszystko i obfituję; wypełniony jestem, przyjąwszy od Epafrodyta (te) od was, woń aromatu, ofiarę godną przyjęcia, bardzo podobającą się Bogu.
ὁ δὲ θεός μου πληρώσει πᾶσαν χρείαν ὑμῶν κατὰ τὸ πλοῦτος αὐτοῦ ἐν δόξῃ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.	Deus autem meus impleat omne desiderium vestrum secundum divitias suas in gloria in Christo Jesu.	Zaś Bóg mój wypełni każdą potrzebę waszą według bogactwa Jego* w chwale w Pomazańcu Jezusie.
τῷ δὲ θεῷ καὶ πατρὶ ἡμῶν ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν.	Deo autem et Patri nostro gloria in sæcula sæculorum. Amen.	Zaś Bogu i Ojcu naszemu chwała na wieki wieków. Amen. * Zamiast: "swego".
Końcowe pozdrowienie
Ἀσπάσασθε πάντα ἅγιον ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. ἀσπάζονται ὑμᾶς οἱ σὺν ἐμοὶ ἀδελφοί.	Salutate omnem sanctum in Christo Jesu.	Pozdrówcie każdego świętego* w Pomazańcu Jezusie. Pozdrawiają was (ci) razem ze mną bracia. * O chrześcijaninie.
ἀσπάζονται ὑμᾶς πάντες οἱ ἅγιοι, μάλιστα δὲ οἱ ἐκ τῆς Καίσαρος οἰκίας.	Salutant vos, qui mecum sunt, fratres. Salutant vos omnes sancti, maxime autem qui de Cæsaris domo sunt.	Pozdrawiają was wszyscy święci, najbardziej zaś (ci) z Cezara* domu. * O chrześcijanach. ** Przydomek cesarza Rzymu.
ἡ χάρις τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν. ἀμήν.	Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro. Amen.	Łaska Pana, Jezusa Pomazańca, z duchem waszym. Inna lekcja: "waszym. Amen".