Πρὸς Φιλήμονα
Jedno z najkrótszych pism Nowego Testamentu - List św. Pawła do Filemona, mimo swego charakteru raczej prywatnego, rzuca cenne światło na metody wychowawcze Apostoła i na stosunki panujące w pierwotnym Kościele.
Adresat listu, Filemon, zamożny kolosanin (por. Flm 0.2 z Kol 4.7nn.17), zawdzięczał swoje nawrócenie św. Pawłowi zapewne w czasach jego działalności efeskiej (por. Dz 19.10). To właśnie uprawnia Apostoła do wyrażenia w tym liście prośby o przebaczenie zbiegłemu niewolnikowi Filemona - Onezymowi, przede wszystkim jego ucieczki, surowo wówczas karanej przez prawo rzymskie wypaleniem na czole zbiega piętna - "F" (fugitivus) - i nałożeniem mu na szyję żelaznej obręczy noszonej aż do śmierci. Paweł prosi za Onezymem, ponieważ zbieg już jest także chrześcijaninem, nawróconym przez Apostoła w więzieniu, skąd też list ten zostaje wysłany. Działo się to zapewne w Rzymie, za pierwszym tam pobytem Apostoła, tj. między rokiem 61 a 63 po Chr. (por. Dz 28.16.30n).
Odsyłając zbiega wraz z listem św. Paweł jest z góry pewien pomyślnego wyniku swego wstawiennictwa, ufny w wielkoduszność adresata. Jak widać stąd, chrześcijaństwo nie wydało wówczas jeszcze walki instytucji niewolnictwa, walki niemożliwej wtedy do przeprowadzenia. Ale nie wydając walki doraźnej, nowa religia walczyła inaczej z tą hańbiącą instytucją: wpajała mianowicie w wiernych zasadę nowego braterstwa w Panu (w. Flm 0.16).
1
| Pozdrowienie | |||
|---|---|---|---|
| Przy zachowaniu stałego w listach Pawłowych formularza występuje tu nowość: wymienia się jako adresatów trzy osoby prywatne. Poza głównym adresatem Filemonem (zob. wstęp) pozdrawia Apostoł również chrześcijankę - jak świadczy tytuł siostra - Apfię, zapewne małżonkę Filemona, zainteresowaną jako mater familias w sprawie zbiegłego niewolnika, oraz Archipa, prawdopodobnie syna wymienionej pary. Pisze o nim Kol 4.17. Sądząc z tej informacji i z nazwy współtowarzysz broni Archip zajmował jakieś stanowisko w miejscowym Kościele - diakona czy "nauczyciela", jak przypuszczają komentatorzy. Apostoł pozdrawia nie tylko rodzinę, do której kieruje swoją oryginalną prośbę, ale również i tych wiernych Kościoła w Kolosach, którzy gromadzili się na liturgię w domu zamożnego Filemona. O sensie pozdrowienia - zob. komentarz do Flp 1.2. | |||
| Παῦλος δέσμιος Χριστοῦ Ἰησοῦ καὶ Τιμόθεος ὁ ἀδελφὸς Φιλήμονι τῷ ἀγαπητῷ καὶ συνεργῷ ἡμῶν | Paulus vinctus Christi Jesu, et Timotheus frater, Philemoni dilecto, et adjutori nostro, |
Paweł, więzień Pomazańca* Jezusa, i Tymoteusz, brat**, Filemonowi umiłowanemu i współpracownikowi naszemu, i
* Tu znaczenie etymologiczne, normalnie już jak imię własne: "Chrystus".
** O współwyznawcy.
|
|
| καὶ Ἀπφίᾳ τῇ ἀδελφῇ καὶ Ἀρχίππῳ τῷ συστρατιώτῃ ἡμῶν καὶ τῇ κατ᾽ οἶκόν σου ἐκκλησίᾳ, | et Appiæ sorori carissimæ, et Archippo commilitoni nostro, et ecclesiæ, quæ in domo tua est. |
Apfii, siostrze*, i Archipowi, współżołnierzowi naszemu, i (tej) w domu twym (społeczności) wywołanych**;
* O współwyznawczyni.
** Tu podaje się znaczenie etymologiczne. W Nowym Testamencie, jako termin techniczny, oznacza Kościół Powszechny bądź lokalną gminę Kościoła. Bliżej o semantyce zob. przypis do Dz 5.11* . Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje.
|
|
| χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. | Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. | łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego i Pana, Jezusa Pomazańca. | |
| Podziękowanie i modlitwa | |||
| Εὐχαριστῶ τῷ θεῷ μου πάντοτε μνείαν σου ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου, | Gratias ago Deo meo, semper memoriam tui faciens in orationibus meis, | Dziękuję Bogu memu, każdej chwili wspomnienie (o) tobie czyniąc sobie w modlitwach mych, | |
| ἀκούων σου τὴν ἀγάπην καὶ τὴν πίστιν, ἣν ἔχεις πρὸς τὸν κύριον Ἰησοῦν καὶ εἰς πάντας τοὺς ἁγίους, | audiens caritatem tuam, et fidem, quam habes in Domino Jesu, et in omnes sanctos: |
słysząc (o) twej miłości i wierze, którą masz względem Pana, Jezusa. i przed wszystkimi świętymi*,
* Jest to określenie chrześcijan.
|
|
| ὅπως ἡ κοινωνία τῆς πίστεώς σου ἐνεργὴς γένηται ἐν ἐπιγνώσει παντὸς ἀγαθοῦ τοῦ ἐν ἡμῖν εἰς Χριστόν. | ut communicatio fidei tuæ evidens fiat in agnitione omnis operis boni, quod est in vobis in Christo Jesu. |
żeby wspólnota wiary twej sprawna stałaby się przez uznanie każdego dobra. (tego) w nas* względem Pomazańca;
* Inne lekcje zamiast "w nas": "w was": bez "w nas".
|
|
| χαρὰν γὰρ πολλὴν ἔσχον καὶ παράκλησιν ἐπὶ τῇ ἀγάπῃ σου, ὅτι τὰ σπλάγχνα τῶν ἁγίων ἀναπέπαυται διὰ σοῦ, ἀδελφέ. | Gaudium enim magnum habui, et consolationem in caritate tua: quia viscera sanctorum requieverunt per te, frater. |
radość bowiem wielką posiadłem i zachętę z powodu miłości twej, bo serca świętych* są pokrzepione przez ciebie, bracie.
* Określenie chrześcijan.
|
|
| Prośba o przebaczenie Onezymowi | |||
| Διὸ πολλὴν ἐν Χριστῷ παρρησίαν ἔχων ἐπιτάσσειν σοι τὸ ἀνῆκον | Propter quod multam fiduciam habens in Christo Jesu imperandi tibi quod ad rem pertinet: | Dlatego, wielką w Pomazańcu otwartość mając, (by) nakazywać ci będące stosownym, | |
| διὰ τὴν ἀγάπην μᾶλλον παρακαλῶ, τοιοῦτος ὢν ὡς Παῦλος πρεσβύτης νυνὶ δὲ καὶ δέσμιος Χριστοῦ Ἰησοῦ· | propter caritatem magis obsecro, cum sis talis, ut Paulus senex, nunc autem et vinctus Jesu Christi: | z powodu miłości raczej proszę, takim będąc jako Paweł starcem, teraz zaś i więźniem Pomazańca Jezusa - | |
| παρακαλῶ σε περὶ τοῦ ἐμοῦ τέκνου, ὃν ἐγέννησα ἐν τοῖς δεσμοῖς, Ὀνήσιμον, | obsecro te pro meo filio, quem genui in vinculis, Onesimo, |
proszę cię za moim synem*, którego zrodziłem w więzach: Onezyma,
* Przenośnie o synostwie duchowym w zakresie wiary.
|
|
| τόν ποτέ σοι ἄχρηστον νυνὶ δὲ καὶ σοὶ καὶ ἐμοὶ εὔχρηστον, | qui tibi aliquando inutilis fuit, nunc autem et mihi et tibi utilis, | (tego) niegdyś ci niedogodnego, teraz zaś [i] tobie i mnie bardzo dogodnego, | |
| ὃν ἀνέπεμψά σοι, αὐτόν, τοῦτ᾽ ἔστιν τὰ ἐμὰ σπλάγχνα· | quem remisi tibi. Tu autem illum, ut mea viscera, suscipe: |
którego wysłałem ci, jego, to jest moje serce*;
* Inne lekcje zamiast słów "wysłałem ci, jego, to jest moje serce": "wysłałem, ty zaś jego, to jest moje serce"; "wysłałem ci, to jest serce moje przyjmij"; "wysłałem ci jego, to jest serce moje przyjmij"; "wysłałem, ty zaś jego, to jest moje serce przyjmij"; "posłałem ci, ty zaś jego to jest moje serce przyjmij"; "wysłałem; ty zaś jego przyjmij, to jest moje serce"; "wysłałem ci, ty zaś jego przyjmij, to jest moje serce".
|
|
| ὃν ἐγὼ ἐβουλόμην πρὸς ἐμαυτὸν κατέχειν, ἵνα ὑπὲρ σοῦ μοι διακονῇ ἐν τοῖς δεσμοῖς τοῦ εὐαγγελίου, | quem ego volueram mecum detinere, ut pro te mihi ministraret in vinculis Evangelii: | jego ja postanowiłem przy mnie samym zatrzymywać, aby za ciebie mi służyłby w więzach dobrej nowiny, | |
| χωρὶς δὲ τῆς σῆς γνώμης οὐδὲν ἠθέλησα ποιῆσαι, ἵνα μὴ ὡς κατὰ ἀνάγκην τὸ ἀγαθόν σου ᾖ ἀλλὰ κατὰ ἑκούσιον. | sine consilio autem tuo nihil volui facere, uti ne velut ex necessitate bonum tuum esset, sed voluntarium. |
bez zaś twojego zdania niczego (nie) zechciałem uczynić, aby nie jakby według konieczności (to) dobro twe byłoby, ale według dobrowolnego*.
* Z domyślnym: wyboru.
|
|
| τάχα γὰρ διὰ τοῦτο ἐχωρίσθη πρὸς ὥραν, ἵνα αἰώνιον αὐτὸν ἀπέχῃς, | Forsitan enim ideo discessit ad horam a te, ut æternum illum reciperes: | Może bowiem z powodu tego został oddzielony na czas, aby (jako) wiecznego go otrzymywałbyś, | |
| οὐκέτι ὡς δοῦλον ἀλλὰ ὑπὲρ δοῦλον, ἀδελφὸν ἀγαπητόν, μάλιστα ἐμοί, πόσῳ δὲ μᾶλλον σοὶ καὶ ἐν σαρκὶ καὶ ἐν κυρίῳ. | jam non ut servum, sed pro servo carissimum fratrem, maxime mihi: quanto autem magis tibi et in carne, et in Domino? | już nie jako niewolnika, ale bardziej niewolnika: brata umiłowanego, najbardziej (dla) mnie, jak wielce zaś bardziej (dla) ciebie i w ciele, i w Panu. | |
| Εἰ οὖν με ἔχεις κοινωνόν, προσλαβοῦ αὐτὸν ὡς ἐμέ. | Si ergo habes me socium, suscipe illum sicut me: |
Jeśli więc mię masz (za) wspólnika, dobierz* jego jak mnie.
* Lepiej: przyjmij.
|
|
| εἰ δέ τι ἠδίκησέν σε ἢ ὀφείλει, τοῦτο ἐμοὶ ἐλλόγα. | si autem aliquid nocuit tibi, aut debet, hoc mihi imputa. |
Jeśli zaś jakąś uczynił niesprawiedliwość tobie lub jest winien, to mnie zaliczaj*;
* Nadawca używa tu języka handlowego.
|
|
| ἐγὼ Παῦλος ἔγραψα τῇ ἐμῇ χειρί, ἐγὼ ἀποτίσω· ἵνα μὴ λέγω σοι ὅτι καὶ σεαυτόν μοι προσοφείλεις. | Ego Paulus scripsi mea manu: ego reddam, ut non dicam tibi, quod et teipsum mihi debes: |
ja Paweł napisałem moją ręką, ja spłacę; aby nie mówiłbym ci, że i ciebie samego mi nadto jesteś winny*.
* I w tym wierszu występuje język handlowy.
|
|
| ναὶ ἀδελφέ, ἐγώ σου ὀναίμην ἐν κυρίῳ· ἀνάπαυσόν μου τὰ σπλάγχνα ἐν Χριστῷ. | ita, frater. Ego te fruar in Domino: refice viscera mea in Domino. | Tak, bracie, ja (z) ciebie obym miał korzyść w Panu: pokrzep me serce w Pomazańcu. | |
| Πεποιθὼς τῇ ὑπακοῇ σου ἔγραψά σοι, εἰδὼς ὅτι καὶ ὑπὲρ ἃ λέγω ποιήσεις. | Confidens in obedientia tua scripsi tibi: sciens quoniam et super id, quod dico, facies. | Będąc przekonany (o) posłuszeństwie twym, napisałem ci, wiedząc, że i ponad, co mówię, uczynisz. | |
| ἅμα δὲ καὶ ἑτοίμαζέ μοι ξενίαν· ἐλπίζω γὰρ ὅτι διὰ τῶν προσευχῶν ὑμῶν χαρισθήσομαι ὑμῖν. | Simul autem et para mihi hospitium: nam spero per orationes vestras donari me vobis. | Równocześnie zaś i przygotuj mi gościnę, mam nadzieję bowiem, że poprzez modlitwy wasze zostanę darowany wam. | |
| Ἀσπάζεταί σε Ἐπαφρᾶς ὁ συναιχμάλωτός μου ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, | Salutat te Epaphras concaptivus meus in Christo Jesu, | Pozdrawia cię Epafras, współwięzień mój w Pomazańcu Jezusie, | |
| Μᾶρκος, Ἀρίσταρχος, Δημᾶς, Λουκᾶς, οἱ συνεργοί μου. | Marcus, Aristarchus, Demas, et Lucas, adjutores mei. | Marek, Arystarch, Demas, Łukasz, współpracownicy moi. | |
| Ἡ χάρις τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν. | Gratia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro. Amen. |
Łaska Pana*, Jezusa Pomazańca z - duchem waszym**.
* Inna lekcja: "Pana naszego".
** Inne lekcje: "waszym. Amen"; "twoim. Amen".
|
|