Πρὸς Ἐφεσίους

Tak zwany List do Efezjan - oto jak należy określić to cenne pismo Pawłowe, na podstawie obecnego stanu badań nad nim. Zarówno bowiem sprawdziany zewnętrzne (np. brak słów "w Efezie" w Ef 1.1 w najstarszych rękopisach oraz wahania w tradycji co do adresatów), jak sprawdziany wewnętrzne (np. brak żywszych akcentów osobistych w liście do Kościoła, który Apostoł osobiście założył i przez trzy lata [por. Dz 19.10] bezpośrednio pouczał), nie pozwalają uznać za adresatów tego listu samych Efezjan. W zamiarach Apostoła był to zapewne list okrężny, przeznaczony do kolejnego odczytania w kilku Kościołach Azji Mniejszej, w tej liczbie i w Efezie. Część uczonych uznaje ten list za zaginiony list do Laodycejczyków (por. Kol 4.16).

Liczne podobieństwa tak co do języka i stylu, jak i co do treści, zachodzące między tym pismem a listami św. Pawła do Kolosan i do Filemona, każą je umieścić w bliskości czasowej z wyżej wymienionymi jako jeden z czterech listów więziennych. Św. Paweł zapewne napisał ten list podczas swojego pierwszego uwięzienia rzymskiego w latach 61-63 po Chr. (por. Dz 28.16.30n), ale po tamtych dwóch listach, na co wskazuje pełniej niż w Liście do Kolosan rozwinięta nauka o Ciele Chrystusa, jakim jest Kościół.

Podobieństwa i różnice zachodzące między Ef a Kol skłaniają dziś niektórych uczonych do przypuszczenia, że autorem Listu do Efezjan jest jakiś bliski współpracownik św. Pawła, który pisze ten list pod kierunkiem Apostoła, korzystając z tekstu Listu do Kolosan.

Teologia św. Pawła w liście tym osiąga szczyt swego rozwoju. Nowa ta synteza teologiczna wynika z potrzeb apostolskich, mianowicie przeciwstawienia się początkom gnozy. Stąd Autor posługuje się pojęciem misterium Chrystusa, które Bóg Ojciec objawia przez Apostołów. Wierni powinni coraz głębiej wnikać w to misterium dzięki działaniu Ducha Świętego, który przez swoje dary udostępnia im udział w mądrości Bożej. Misterium to objawia się światu poprzez życie Kościoła, pojętego jako Ciało Chrystusa, Kościoła powołanego zarówno spośród Żydów, jak pogan, tworzących razem duchową świątynię Bożą.

Kościół jest narzędziem zbawczego planu Boga. Stąd list ten można nazwać eklezjologią soteriologiczną.

Życie moralne chrześcijan, zgodne z ich powołaniem, stoi pod znakiem najgłębszego zjednoczenia z Chrystusem przez uzależnienie od Jego łaski, a w zupełnym przeciwieństwie do życia sprzed nawrócenia. Przy tym małżeństwo chrześcijan ukazuje się jako wielka tajemnica (Ef 5.32), jako odzwierciedlenie związku Chrystusa z Kościołem.

W liście tym można wyróżnić część dogmatyczną o misterium Chrystusa w Kościele (Ef 1.3-3,21) i część moralną, która snuje wnioski z faktu naszej przynależności do Chrystusa (Ef 4.1-6,24).

1
Pozdrowienie
W liście tym adres składa się z elementów należących do stałego formularza (zob. Rz 1.1; Rz 1.7; por. 1Kor 1.1). Jednakże dwa określenia w nim zawarte mówią więcej: z woli Bożej oznacza tu stale zbawczą inicjatywę, a termin apostoł otrzyma w Ef 3 nowe cechy. Adresatów określa tu Apostoł nie tylko stałym w NT tytułem święci, ale dorzuca nadto wierni, tak iż pierwszy przymiotnik wskazuje na uprzedni wybór Boży - powołanie do świętości, a drugi - na odpowiedź ludzi na tę łaskę - wierność. O słowach - zob. Wstęp.
Παῦλος ἀπόστολος Χριστοῦ Ἰησοῦ διὰ θελήματος θεοῦ τοῖς ἁγίοις τοῖς οὖσιν ἐν Ἐφέσῳ καὶ πιστοῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, omnibus sanctis qui sunt Ephesi, et fidelibus in Christo Jesu. Paweł wysłannik* Pomazańca** Jezusa przez wolę Boga świętym będącym [w Efezie] i wiernym w Pomazańcu Jezusie:
* W formie spolszczonej: "apostoł". Przypis ten dotyczy także pozostałych miejsc tej księgi, w których powyższe słowo występuje.
** Tu i dalej znaczenie etymologiczne: normalnie już jak imię własne: "Chrystus".
χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Gratia vobis, et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu Christo. łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i Pana, Jezusa Pomazańca.
Szczęście w Chrystusie
Εὐλογητὸς ὁ θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in cælestibus in Christo, Wysławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Pomazańca, (Ten) (który wysławił) nas w całym wysławieniu duchowym* na niebiosach w Pomazańcu.
* "w całym wysławieniu duchowym" - możliwe: "całym wysławieniem duchowym". Wyrażenie to tworzy figura etymologica wraz z "który wysławił".
καθὼς ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρὸ καταβολῆς κόσμου εἶναι ἡμᾶς ἁγίους καὶ ἀμώμους κατενώπιον αὐτοῦ ἐν ἀγάπῃ, sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus in caritate. tak jak wybrał sobie nas w Nim przed położeniem fundamentów świata, (by) być my świętymi i niewinnymi* wobec Niego w miłości.
* "być mv świętymi i niewinnymi" - składniej: "byśmy byli świętymi i niewinnymi".
προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς αὐτόν, κατὰ τὴν εὐδοκίαν τοῦ θελήματος αὐτοῦ, Qui prædestinavit nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ipsum: secundum propositum voluntatis suæ, przeznaczywszy nas ku usynowieniu przez Jezusa Pomazańca względem Niego*, według upodobania woli Jego**,
* Sens: względem siebie, to znaczy Bóg Ojciec względem siebie.
** Sens: swojej.
εἰς ἔπαινον δόξης τῆς χάριτος αὐτοῦ ἧς ἐχαρίτωσεν ἡμᾶς ἐν τῷ ἠγαπημένῳ. in laudem gloriæ gratiæ suæ, in qua gratificavit nos in dilecto Filio suo. ku pochwale blasku łaski Jego*, którą napełnił łaską** nas w Umiłowanym,
* Sens: swojej.
** "którą napełnił łaską" - niepełna figura etymologica. Zaimek "którą" zastępuje rzeczownik "łaski".
ἐν ᾧ ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ, τὴν ἄφεσιν τῶν παραπτωμάτων, κατὰ τὸ πλοῦτος τῆς χάριτος αὐτοῦ In quo habemus redemptionem per sanguinem ejus, remissionem peccatorum secundum divitias gratiæ ejus, w którym mamy odkupienie przez krew Jego, uwolnienie (od) występków, według bogactwa łaski Jego,
ἧς ἐπερίσσευσεν εἰς ἡμᾶς, ἐν πάσῃ σοφίᾳ καὶ φρονήσει, quæ superabundavit in nobis in omni sapientia et prudentia: której dał obfitość ku nam w całej mądrości i pomyśleniu,
γνωρίσας ἡμῖν τὸ μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ, κατὰ τὴν εὐδοκίαν αὐτοῦ ἣν προέθετο ἐν αὐτῷ ut notum faceret nobis sacramentum voluntatis suæ, secundum beneplacitum ejus, quod proposuit in eo, dawszy poznać nam tajemnicę woli Jego*, według upodobania Jego**, które postanowił sobie w Nim
* Sens: swojej.
** Sens: swego.
εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν, ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἐν αὐτῷ. in dispensatione plenitudinis temporum, instaurare omnia in Christo, quæ in cælis et quæ in terra sunt, in ipso; ku szafarzowaniu wypełnienia czasów, (tak by) sprowadzić sobie pod jedną głowę* wszystko w Pomazańcu: (to) na niebiosach i (to) na ziemi: w Nim,
* W oryginale metafora oznaczająca syntezę, zebranie razem.
ἐν ᾧ καὶ ἐκληρώθημεν προορισθέντες κατὰ πρόθεσιν τοῦ τὰ πάντα ἐνεργοῦντος κατὰ τὴν βουλὴν τοῦ θελήματος αὐτοῦ in quo etiam et nos sorte vocati sumus prædestinati secundum propositum ejus qui operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ: w którym i zostaliśmy wybrani losem, przeznaczeni według wcześniejszego ustawienia (Tego) wszystko Działającego według postanowienia woli Jego*,
* Sens: swojej.
εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς εἰς ἔπαινον δόξης αὐτοῦ τοὺς προηλπικότας ἐν τῷ Χριστῷ. ut simus in laudem gloriæ ejus nos, qui ante speravimus in Christo; ku być my* ku pochwale blasku Jego, (którzy wcześniej oparliśmy nadzieję) w Pomazańcu;
* "ku być my" - sens: tak byśmy byli.
ἐν ᾧ καὶ ὑμεῖς ἀκούσαντες τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, τὸ εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας ὑμῶν, ἐν ᾧ καὶ πιστεύσαντες ἐσφραγίσθητε τῷ πνεύματι τῆς ἐπαγγελίας τῷ ἁγίῳ, in quo et vos, cum audissetis verbum veritatis, Evangelium salutis vestræ, in quo et credentes signati estis Spiritu promissionis Sancto, w którym* i wy usłyszawszy słowo prawdy, dobrą nowinę (o) zbawieniu waszym, w którym** i uwierzywszy zostaliście opieczętowani Duchem obietnicy, (tym) Świętym,
* Prawdopodobny sens: dzięki któremu.
** Zgodnie z gramatyką przekład "w którym" odniesiony jest do "Pomazańca", lecz również zgodne z gramatyką byłoby odniesienie tego zaimka "w którym" do "dobrą nowinę", lecz wtedy należałoby zmienić w polskiej wersji "w którym" na "w której". Prawdopodobny sens: "dzięki któremu" lub "dzięki której".
ὅ ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ. qui est pignus hæreditatis nostræ, in redemptionem acquisitionis, in laudem gloriæ ipsius. który* jest poręką dziedziczenia naszego, ku odkupieniu pozyskania dla siebie, ku pochwale blasku Jego.
* Odpowiednik grecki tego zaimka jest rodzaju nijakiego i odnosi się do "Duchem". Niektóre jednak rękopisy mają rodzaj męski. W tym wypadku odnieść go można do "Pomazańca" (w. 12).
Podziękowanie i modlitwa
Διὰ τοῦτο κἀγὼ ἀκούσας τὴν καθ᾽ ὑμᾶς πίστιν ἐν τῷ κυρίῳ Ἰησοῦ καὶ τὴν ἀγάπην τὴν εἰς πάντας τοὺς ἁγίους Propterea et ego audiens fidem vestram, quæ est in Domino Jesu, et dilectionem in omnes sanctos, Z powodu tego i ja, usłyszawszy (o tej) w was wierze w Panu, Jezusie, i (o) miłości ku wszystkim świętym*,
* Jest to biblijne określenie chrześcijan. Inne lekcje zamiast "i o miłości ku wszystkim świętym": "i o miłości wspólnoty Jego wszystkim świętym"; "i o tej ku wszystkim świętym miłości": "i o tej ku wszystkim świętym".
οὐ παύομαι εὐχαριστῶν ὑπὲρ ὑμῶν μνείαν ποιούμενος ἐπὶ τῶν προσευχῶν μου, non cesso gratias agens pro vobis, memoriam vestri faciens in orationibus meis: nie powstrzymuję się dziękując* za was, wspomnienie czyniąc sobie w modlitwach mych,
* "nie powstrzymuję się dziękując" - składniej: bez przerwy dziękuję.
ἵνα ὁ θεὸς τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ πατὴρ τῆς δόξης, δώῃ ὑμῖν πνεῦμα σοφίας καὶ ἀποκαλύψεως ἐν ἐπιγνώσει αὐτοῦ, ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater gloriæ, det vobis spiritum sapientiæ et revelationis in agnitione ejus, aby Bóg Pana naszego, Jezusa Pomazańca, Ojciec chwały, dałby wam Ducha mądrości i objawienia w poznaniu Go*,
* Zaimek ten odnosi się do Boga Ojca.
πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ὑμῶν εἰς τὸ εἰδέναι ὑμᾶς τίς ἐστιν ἡ ἐλπὶς τῆς κλήσεως αὐτοῦ, τίς ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τῆς κληρονομίας αὐτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις, illuminatos oculos cordis vestri, ut sciatis quæ sit spes vocationis ejus, et quæ divitiæ gloriæ hæreditatis ejus in sanctis, oświetlone oczy* serca [waszego] ku wiedzieć wy**, jaka jest nadzieja powołania Jego, jakie bogactwo chwały dziedziczenia Jego wśród świętych,
* "oświetlone oczy" -jest to dopełnienie bliższe po "dałby".
** "ku wiedzieć wy" - wyrażenie przyimkowe zamierzonego skutku: "abyście wiedzieli".
καὶ τί τὸ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ εἰς ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. et quæ sit supereminens magnitudo virtutis ejus in nos, qui credimus secundum operationem potentiæ virtutis ejus, i jaka przewyższająca wielkość mocy Jego względem nas wierzących według działania siły potęgi Jego,
ἣν ἐνήργησεν ἐν τῷ Χριστῷ ἐγείρας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν καὶ καθίσας ἐν δεξιᾷ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις quam operatus est in Christo, suscitans illum a mortuis, et constituens ad dexteram suam in cælestibus: które zdziałał* w Pomazańcu, wskrzesiwszy Go z martwych, i posadziwszy na prawicy Jego** na niebiosach
* "działania (…) które zdziałał" - figura etymologica.
** Sens: swojej.
ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας καὶ δυνάμεως καὶ κυριότητος καὶ παντὸς ὀνόματος ὀνομαζομένου, οὐ μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι· supra omnem principatum, et potestatem, et virtutem, et dominationem, et omne nomen, quod nominatur non solum in hoc sæculo, sed etiam in futuro. powyżej każdego Panowania, i Władzy, i Mocy, i Państwa*, i każdego imienia wymienianego nie jedynie w wieku tym, ale i w mającym nastąpić;
* Nie chodzi o państwo w sensie politycznym, lecz o pojęcie abstrakcyjne, utworzone od "pan, pański".
καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ αὐτὸν ἔδωκεν κεφαλὴν ὑπὲρ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ, Et omnia subjecit sub pedibus ejus: et ipsum dedit caput supra omnem ecclesiam, i wszystko podporządkował pod nogi Jego*, i Jego dał (jako) głowę ponad wszystkim (społeczności) wywołanych**,
* Sens: swoje, chociaż można to odnieść także do Chrystusa, Syna Bożego.
** Tu i dalej w tekście znaczenie etymologiczne. W Nowym Testamencie jako termin techniczny oznacza Kościół Powszechny bądź lokalną gminę Kościoła, zob. Dz 5.11* .
ἥτις ἐστὶν τὸ σῶμα αὐτοῦ, τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσιν πληρουμένου. quæ est corpus ipsius, et plenitudo ejus, qui omnia in omnibus adimpletur. która jest ciałem Jego, wypełnieniem* (Tego) wszystko we wszystkim wypełniającego sobą.
* Słowo to nie ma tu już znaczenia czynności, lecz znaczenie efektu czynności wypełnienia.
2
Ożywieni dzięki Chrystusowi
Καὶ ὑμᾶς ὄντας νεκροὺς τοῖς παραπτώμασιν καὶ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν, Et vos, cum essetis mortui delictis et peccatis vestris, I was*, będących martwymi (dla) występków i (dla) grzechów** waszych,
* Zaimek ten należy potraktować jako dopełnienie bliższe orzeczenia "współożywił". występującego dopiero w w. 5. Tak dużą odległość bliskich sobie składniowo części zdania tłumaczy nie zamierzony przez autora listu anakolut.
** "dla występków i dla grzechów" - niniejszy przekład przyjmuje, że występujący w oryginale dativus nie jest dativus causae, lecz dativus incommodi. Dativus causae pojawia się zazwyczaj po verba affectus, a tu verbum affectus nie występuje. Według analogicznej formy w w. 5 możemy wnioskować, że chodzi właśnie o śmierć dla grzechu, jako jeden z etapów misterium zbawienia.
Ta sama moc Boża, która w zbawczym dziele wywyższyła ponad wszystko Chrystusa, przejawiła się najpierw w wyrwaniu grzesznej ludzkości ze stanu śmierci duchowej spowodowanej grzechami. Powszechność grzechu i potrzebę odkupienia wszystkich ludzi podkreślał Apostoł niejednokrotnie (por. Rz 3.9-23; Rz 11.32; Ga 3.22). Tutaj ilustruje tę prawdę przykładem najpierw pogan, potem Żydów, obecnie razem ożywionych w Chrystusie. Dziesięć pierwszych wierszy rozdz. 2 żywo przypomina główne myśli pierwszych siedmiu rozdziałów Listu do Rzymian, o powszechnej niewoli grzechu i wynikającej stąd potrzebie odkupienia tak Żydów, jak pogan. Jk tam, tak i tutaj, ludzkość oglądana w perspektywie teologicznej dotychczasowych dziejów zbawienia dzieli się na te dwie części. Jednych i drugich z tej niewoli wykupuje dopiero Chrystus. Umarłymi na skutek grzechów są poganie, o ile są nie odkupieni. Pojęcie śmierci duchowej pojawia się już na pierwszych kartach Pisma Świętego. Wystarczy bowiem zestawić jedyne rajskie przykazanie wraz z jego sankcją - na pewno umrzesz - i wykonanie wyroku na pierwszej parze, by zauważyć, jak śmierć duchowa wyprzedziła o wiele lat ich śmierć fizyczną, jako swój ostateczny skutek. Inne przykłady tego ujęcia to: Rz 7.5-24; Kol 2.13; Ap 3.1. Jk w Rz 5.19 mowa jest o nieposłuszeństwie Adama, tak tutaj Apostoł nawiązuje do wciąż czynnego sprawcy buntu rajskiego, do szatana. Jego to działalność rysuje się jako ostateczna przyczyna pogańskiego stylu życia. Św. Paweł nazywa tu szatana władcą mocarstwa powietrza. To anachroniczne dziś dla nas określenie starożytne, uzależnione od ówczesnych wyobrażeń o świecie, łatwo możemy zaktualizować mówiąc o sprawcy zatrutej atmosfery duchowej tego świata, który wciąż buntuje się przeciw prawom swego Stwórcy.
ἐν αἷς ποτε περιεπατήσατε κατὰ τὸν αἰῶνα τοῦ κόσμου τούτου, κατὰ τὸν ἄρχοντα τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀέρος, τοῦ πνεύματος τοῦ νῦν ἐνεργοῦντος ἐν τοῖς υἱοῖς τῆς ἀπειθείας· in quibus aliquando ambulastis secundum sæculum mundi hujus, secundum principem potestatis aëris hujus, spiritus, qui nunc operatur in filios diffidentiæ, w których niegdyś zaczęliście postępować według wieku świata tego, według przywódcy władzy powietrza, ducha teraz działającego wśród synów* nieuległości,
* "wśród synów" - możliwe: "za pośrednictwem synów".
ἐν οἷς καὶ ἡμεῖς πάντες ἀνεστράφημέν ποτε ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις τῆς σαρκὸς ἡμῶν ποιοῦντες τὰ θελήματα τῆς σαρκὸς καὶ τῶν διανοιῶν, καὶ ἤμεθα τέκνα φύσει ὀργῆς ὡς καὶ οἱ λοιποί· in quibus et nos omnes aliquando conversati sumus in desideriis carnis nostræ, facientes voluntatem carnis et cogitationum, et eramus natura filii iræ, sicut et ceteri: wśród których i my wszyscy zaczęliśmy obracać się niegdyś w pożądaniach ciała naszego, czyniąc wolę ciała i myśli, i byliśmy dziećmi pod względem natury* gniewu** jak i pozostali.
* Niniejszy przekład zakłada, że w oryginale występuje dativus limitationis.
** "dziećmi pod względem natury gniewu" - zależność syntaktyczną oryginału lepiej oddawałby taki przekład: "dziećmi gniewu pod względem natury".
ὁ δὲ θεὸς πλούσιος ὢν ἐν ἐλέει, διὰ τὴν πολλὴν ἀγάπην αὐτοῦ ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, Deus autem, qui dives est in misericordia, propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos, zaś Bóg, bogaty będąc w litości, przez wielką miłość Jego*, którą umiłował** nas,
* Sens: swoją.
** "miłość (…) którą umiłował" figura etymologica.
καὶ ὄντας ἡμᾶς νεκροὺς τοῖς παραπτώμασιν συνεζωοποίησεν τῷ Χριστῷ, χάριτί ἐστε σεσῳσμένοι et cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo (cujus gratia estis salvati), i będących nas* martwymi (dla) występków** współożywił z Pomazańcem*** - łaską jesteście zbawieni
* "i będących nas" - tu autor wraca do myśli zaczętej w w. 1. Zmienia jednak zaimek "was" na "nas".
** Zob. przypis 2.1** .
*** Inna lekcja grecka: "w Pomazańcu".
καὶ συνήγειρεν καὶ συνεκάθισεν ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, et conresuscitavit, et consedere fecit in cælestibus in Christo Jesu: i współobudził* i współposadził na niebiosach w Pomazańcu Jezusie,
* Chodzi o wskrzeszenie.
ἵνα ἐνδείξηται ἐν τοῖς αἰῶσιν τοῖς ἐπερχομένοις τὸ ὑπερβάλλον πλοῦτος τῆς χάριτος αὐτοῦ ἐν χρηστότητι ἐφ᾽ ἡμᾶς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. ut ostenderet in sæculis supervenientibus abundantes divitias gratiæ suæ, in bonitate super nos in Christo Jesu. aby okazałby w wiekach przychodzących przewyższające bogactwo łaski Jego* przez łagodność dla nas w Pomazańcu Jezusie.
* Sens: swojej.
τῇ γὰρ χάριτί ἐστε σεσῳσμένοι διὰ πίστεως· καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν, θεοῦ τὸ δῶρον· Gratia enim estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis: Dei enim donum est: Bo łaską jesteście zbawieni z powodu wiary; i to nie z was, Boga (ten) dar;
οὐκ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχήσηται. non ex operibus, ut ne quis glorietur. nie z dzieł, aby nie ktoś zacząłby się chełpić.
αὐτοῦ γάρ ἐσμεν ποίημα, κτισθέντες ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἐπὶ ἔργοις ἀγαθοῖς οἷς προητοίμασεν ὁ θεός, ἵνα ἐν αὐτοῖς περιπατήσωμεν. Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quæ præparavit Deus ut in illis ambulemus. Jego bowiem jesteśmy czynem, stworzeni w Pomazańcu Jezusie dla dzieł dobrych, które* wcześniej przygotował Bóg, aby w nich postępowalibyśmy**.
* Forma oryginału na zasadzie asymilacji dostosowana do poprzedzającego rzeczownika, a nie do wymogów rządu orzeczenia "wcześniej przygotował".
** Jest to metaforyczne określenie życia ludzkiego.
Jedno w Chrystusie
Διὸ μνημονεύετε ὅτι ποτὲ ὑμεῖς τὰ ἔθνη ἐν σαρκί, οἱ λεγόμενοι ἀκροβυστία ὑπὸ τῆς λεγομένης περιτομῆς ἐν σαρκὶ χειροποιήτου, Propter quod memores estote quod aliquando vos gentes in carne, qui dicimini præputium ab ea quæ dicitur circumcisio in carne, manu facta: Dlatego przypominajcie sobie, że niegdyś wy, poganie na ciele, nazywani nieobrzezaniem* przez nazywające siebie obrzezaniem na ciele ręką uczynionym**,
* Ściślej według oryginału: "napletkiem".
** "ręką uczynionym" - jest to określenie wyrazu "obrzezaniem".
ὅτι ἦτε τῷ καιρῷ ἐκείνῳ χωρὶς Χριστοῦ, ἀπηλλοτριωμένοι τῆς πολιτείας τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ξένοι τῶν διαθηκῶν τῆς ἐπαγγελίας, ἐλπίδα μὴ ἔχοντες καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ. quia eratis illo in tempore sine Christo, alienati a conversatione Israël, et hospites testamentorum, promissionis spem non habentes, et sine Deo in hoc mundo. że byliście porą ową bez Pomazańca, uczynieni obcymi obywatelstwu Izraela i (będący) cudzoziemskimi (względem) przymierzy obietnicy, nadziei nie mający i bezbożni* w świecie.
* Sens: nie mający Boga, nie uznający Boga.
νυνὶ δὲ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ὑμεῖς οἵ ποτε ὄντες μακρὰν ἐγενήθητε ἐγγὺς ἐν τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ. Nunc autem in Christo Jesu, vos, qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Teraz zaś w Pomazańcu Jezusie wy, niegdyś będący daleko, staliście się blisko przez krew Pomazańca.
Αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ, Ipse enim est pax nostra, qui fecit utraque unum, et medium parietem maceriæ solvens, inimicitias in carne sua, On bowiem jest pokojem naszym, (Ten) (który uczynił) jedno i drugie jednym i leżący pośrodku mur odgrodzenia (który złamał)*, nieprzyjaźń, w ciele Jego**,
* Wyrażenie to należy połączyć z "On".
** Sens: swoim.
τὸν νόμον τῶν ἐντολῶν ἐν δόγμασιν καταργήσας, ἵνα τοὺς δύο κτίσῃ ἐν αὐτῷ εἰς ἕνα καινὸν ἄνθρωπον ποιῶν εἰρήνην legem mandatorum decretis evacuans, ut duos condat in semetipso in unum novum hominem, faciens pacem: Prawo przykazań w postanowieniach (który uznał za bezużyteczne)*, aby (tych) dwu stworzyłby w sobie ku jednemu nowemu człowiekowi**, czyniąc pokój,
* Wyrażenie to należy połączyć z "On".
** "ku jednemu nowemu człowiekowi" - prawdopodobnie w sensie: "jako jednego nowego człowieka".
καὶ ἀποκαταλλάξῃ τοὺς ἀμφοτέρους ἐν ἑνὶ σώματι τῷ θεῷ διὰ τοῦ σταυροῦ, ἀποκτείνας τὴν ἔχθραν ἐν αὐτῷ. et reconciliet ambos in uno corpore, Deo per crucem, interficiens inimicitias in semetipso. i z powrotem pojednałby jednych i drugich w jednym ciele (dla) Boga przez krzyż, zabiwszy (tę) nieprzyjaźń w Nim*.
* Zamiast: sobie.
καὶ ἐλθὼν εὐηγγελίσατο εἰρήνην ὑμῖν τοῖς μακρὰν καὶ εἰρήνην τοῖς ἐγγύς· Et veniens evangelizavit pacem vobis, qui longe fuistis, et pacem iis, qui prope. I przyszedłszy ogłosił dobrą nowinę, pokój wam, (tym) daleko i pokój (tym) blisko;
ὅτι δι᾽ αὐτοῦ ἔχομεν τὴν προσαγωγὴν οἱ ἀμφότεροι ἐν ἑνὶ πνεύματι πρὸς τὸν πατέρα. Quoniam per ipsum habemus accessum ambo in uno Spiritu ad Patrem. bo przez Niego mamy zbliżenie się jedni i drudzy w jednym Duchu do Ojca.
ἄρα οὖν οὐκέτι ἐστὲ ξένοι καὶ πάροικοι ἀλλὰ ἐστὲ συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ θεοῦ, Ergo jam non estis hospites, et advenæ: sed estis cives sanctorum, et domestici Dei, Zatem więc już nie jesteście cudzoziemskimi i mieszkającymi obok, ale jesteście współobywatelami świętych i domowymi Boga,
ἐποικοδομηθέντες ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν, ὄντος ἀκρογωνιαίου αὐτοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ, superædificati super fundamentum apostolorum, et prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Jesu: nadbudowanymi na fundamencie wysłanników i proroków: (jest) węgłem jego Pomazaniec Jezus*,
* "jest węgłem (…) Pomazaniec Jezus" - w oryginale genetivus absolutus spełniające funkcję okolicznika względem czynności budowania.
ἐν ᾧ πᾶσα οἰκοδομὴ συναρμολογουμένη αὔξει εἰς ναὸν ἅγιον ἐν κυρίῳ, in quo omnis ædificatio constructa crescit in templum sanctum in Domino, w którym* każde budowanie** spajane wzrasta na przybytek święty w Panu,
* "w którym" - możliwy sens instrumentalny: "którym".
** Inna lekcja zamiast "każde budowanie": "całe budowanie".
ἐν ᾧ καὶ ὑμεῖς συνοικοδομεῖσθε εἰς κατοικητήριον τοῦ θεοῦ ἐν πνεύματι. in quo et vos coædificamini in habitaculum Dei in Spiritu. w którym i wy jesteście wspólnie budowani na zamieszkanie* Boga w Duchu**.
* Wyraz ten wykazuje zmianę oznaczania: z nomen actionis na nomen rei actae.
** "w Duchu" - możliwy sens instrumentalny: "Duchem".
3
Paweł—posłany do pogan
Τούτου χάριν ἐγὼ Παῦλος ὁ δέσμιος τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ ὑπὲρ ὑμῶν τῶν ἐθνῶν Hujus rei gratia, ego Paulus vinctus Christi Jesu, pro vobis gentibus, Tego gwoli ja Paweł, więzień Pomazańca [Jezusa], za was pogan*
* O chrześcijanach pochodzących z pogan.
εἴ γε ἠκούσατε τὴν οἰκονομίαν τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ τῆς δοθείσης μοι εἰς ὑμᾶς, si tamen audistis dispensationem gratiæ Dei, quæ data est mihi in vobis: jeśli oczywiście usłyszeliście (o) szafarzowaniu łaski Boga, danej mi względem was,
Wielkie perspektywy Bożego planu zbawienia, jakie ukazał Apostoł adresatom, skłaniają go do wyrażenia wdzięczności Bogu za otrzymaną misję. Pierwszy wiersz tego rozdziału nie łączy się składniowo z następnym: powstaje anakolut przez to, że myśl Apostoła urywa się na skutek wielu skojarzeń wywołanych słowem poganie. Myśl tak przerwaną podejmie dopiero Ef 3.1. Paweł nazywa siebie więźniem, co jest zrozumiałe, ale więźniem nie Rzymian, którzy go strzegą, ani nie Żydów, którzy go schwytali i wydali Rzymianom, lecz - w duchu wiary - Chrystusa Jezusa. On właśnie zrządził to uwięzienie ze względu na pogan. Główny bowiem punkt oskarżenia ze strony Żydów, na skutek którego Apostoł znalazł się w więzieniu, odnosił się właśnie do pogan (Dz 21.28 nn; Dz 24.6). Paweł uznał niejednokrotnie ten fakt za opatrznościowy (Ef 3.13; Ef 6.19; Flp 1.10-21; Flp 2.17; Kol 1.24; Flm 1.10), bo jego misja życiowa względem pogan tylko na tym zyskała. Właśnie dla pogan otrzymał Apostoł od Boga łaskę wyjątkową, objawienie tylko jemu udzielone. Dotyczyło ono tajemnicy dotąd z lekka naszkicowanej - włączenia pogan do Ludu Bożego. Objawienie to jest nowe, jak całe przymierze Chrystusowe. Dopiero Duch Święty zesłany przez chwalebnego Chrystusa na grono apostolskie odsłonił tę tajemnicę. Uczestnikami jej stali się apostołowie i charyzmatyczni prorocy Nowego Przymierza. Nazywa on ich tu świętymi w biblijnym sensie tego terminu, tzn. wyłączonymi dla służby Bożej. Wśród nich Paweł zajmuje miejsce szczególne ze względu na odrębne objawienie tajemnicy i Boże skierowanie głównie do pogan.
ὅτι κατὰ ἀποκάλυψιν ἐγνωρίσθη μοι τὸ μυστήριον, καθὼς προέγραψα ἐν ὀλίγῳ, quoniam secundum revelationem notum mihi factum est sacramentum, sicut supra scripsi in brevi, [bo] w objawieniu dana została do poznania mi tajemnica. tak jak wcześniej napisałem w małym*,
* "w małym" - sens: w zwięzłej formie.
πρὸς ὃ δύνασθε ἀναγινώσκοντες νοῆσαι τὴν σύνεσίν μου ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ Χριστοῦ, prout potestis legentes intelligere prudentiam meam in mysterio Christi: w porównaniu z czym możecie odczytując zauważyć zrozumienie me w tajemnicy Pomazańca,
ὃ ἑτέραις γενεαῖς οὐκ ἐγνωρίσθη τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων ὡς νῦν ἀπεκαλύφθη τοῖς ἁγίοις ἀποστόλοις αὐτοῦ καὶ προφήταις ἐν πνεύματι, quod aliis generationibus non est agnitum filiis hominum, sicuti nunc revelatum est sanctis apostolis ejus et prophetis in Spiritu, która (w) innych pokoleniach nie została dana do poznania synom ludzi, jak teraz została objawiona świętym wysłannikom Jego i prorokom w Duchu*,
* "w Duchu" - możliwe jest, że wyrażenie to zastępuje sam dativus instrumentalis: "Duchem".
εἶναι τὰ ἔθνη συγκληρονόμα καὶ σύσσωμα καὶ συμμέτοχα τῆς ἐπαγγελίας ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου, gentes esse cohæredes, et concorporales, et comparticipes promissionis ejus in Christo Jesu per Evangelium: (że) być poganie współdziedziczącymi, i stanowiącymi jedno ciało i współuczestniczącymi (w) obietnicy w Pomazańcu Jezusie* przez dobrą nowinę,
* "w Pomazańcu Jezusie" - możliwe: "dzięki Pomazańcowi Jezusowi".
οὗ ἐγενήθην διάκονος κατὰ τὴν δωρεὰν τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ τῆς δοθείσης μοι κατὰ τὴν ἐνέργειαν τῆς δυνάμεως αὐτοῦ. cujus factus sum minister secundum donum gratiæ Dei, quæ data est mihi secundum operationem virtutis ejus. której stałem się sługą według darowizny łaski Boga, danej mi według działania mocy Jego.
ἐμοὶ τῷ ἐλαχιστοτέρῳ πάντων ἁγίων ἐδόθη ἡ χάρις αὕτη, τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελίσασθαι τὸ ἀνεξιχνίαστον πλοῦτος τοῦ Χριστοῦ Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia hæc, in gentibus evangelizare investigabiles divitias Christi, Mnie mniejszemu (od) wszystkich świętych* dana została łaska ta: poganom ogłosić dobrą nowinę, (to) niemożliwe do wytropienia** bogactwo Pomazańca.
* Biblijne określenie chrześcijan.
** Metafora myśliwska.
καὶ φωτίσαι πάντας τίς ἡ οἰκονομία τοῦ μυστηρίου τοῦ ἀποκεκρυμμένου ἀπὸ τῶν αἰώνων ἐν τῷ θεῷ τῷ τὰ πάντα κτίσαντι, et illuminare omnes, quæ sit dispensatio sacramenti absconditi a sæculis in Deo, qui omnia creavit: i oświetlić [wszystkim]*, jakim** szafarzowanie tajemnicą, zakrytą od wieków w Bogu, (Tym) wszystko (który stworzył),
* Możliwy przekład: "wszystkich".
** Możliwe też: "czym".
ἵνα γνωρισθῇ νῦν ταῖς ἀρχαῖς καὶ ταῖς ἐξουσίαις ἐν τοῖς ἐπουρανίοις διὰ τῆς ἐκκλησίας ἡ πολυποίκιλος σοφία τοῦ θεοῦ, ut innotescat principatibus et potestatibus in cælestibus per Ecclesiam, multiformis sapientia Dei, aby zostałaby dana do poznania teraz Panowaniom i Władzom na niebiosach przez (społeczność) wywołanych wielce rozmaita mądrość Boga,
κατὰ πρόθεσιν τῶν αἰώνων ἣν ἐποίησεν ἐν τῷ Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν, secundum præfinitionem sæculorum, quam fecit in Christo Jesu Domino nostro: według postanowienia przed wiekami, które uczynił w Pomazańcu Jezusie, Panu naszym,
ἐν ᾧ ἔχομεν τὴν παρρησίαν καὶ προσαγωγὴν ἐν πεποιθήσει διὰ τῆς πίστεως αὐτοῦ. in quo habemus fiduciam, et accessum in confidentia per fidem ejus. w którym mamy otwartość* i zbliżenie się w przekonaniu przez wiarę (w) Niego.
* Według etymologii słowo to oznacza śmiałe mówienie wszystkiego.
διὸ αἰτοῦμαι μὴ ἐγκακεῖν ἐν ταῖς θλίψεσίν μου ὑπὲρ ὑμῶν, ἥτις ἐστὶν δόξα ὑμῶν. Propter quod peto ne deficiatis in tribulationibus meis pro vobis: quæ est gloria vestra. Dlatego proszę, aby nie poddawać się złu podczas utrapień* mych za was, co** jest chwałą waszą.
* "podczas utrapień" - prawdopodobny sens: z powodu utrapień.
** Zgodnie ze składnią grecką rodzaj gramatyczny oryginału dostosowany jest do rodzaju rzeczownika "chwałą".
Modlitwa za Efezjan
Τούτου χάριν κάμπτω τὰ γόνατά μου πρὸς τὸν πατέρα, Hujus rei gratia flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, Tego gwoli zginam kolana moje względem Ojca*,
* Inna lekcja: "Ojca Pana naszego, Jezusa Pomazańca".
ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ ἐν οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ γῆς ὀνομάζεται, ex quo omnis paternitas in cælis et in terra nominatur, od którego każdy naród* w niebiosach i na ziemi jest nazywany,
* Przekład tego wyrazu nie jest zadowalający. Wyraz oryginalny ma temat wspólny z tematem "ojciec", występującym w w. 14. Zamiast naród można by użyć "ojcostwo", ale słowo to zmienia sens oryginału. "patria" oznacza społeczność, ród, grupę, wywodzącą się od jednego ojca. Myśl oryginału jest taka: ponieważ Bóg jest Ojcem wszystkich istot, więc każda społeczność tych istot ma swoje patronimikon od Boga, jest Boża.
ἵνα δῷ ὑμῖν κατὰ τὸ πλοῦτος τῆς δόξης αὐτοῦ δυνάμει κραταιωθῆναι διὰ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ εἰς τὸν ἔσω ἄνθρωπον, ut det vobis secundum divitias gloriæ suæ, virtute corroborari per Spiritum ejus in interiorem hominem, aby dałby wam według bogactwa chwały Jego* mocą zostać silnymi** przez Ducha Jego ku (temu) wewnątrz człowiekowi***,
* Sens: swojej.
** W oryginale infinitivus zamierzonego skutku po "dałby".
*** "ku temu wewnątrz człowiekowi" - wydaje się, że wyrażenie to nie zastępuje podwójnego akkuzatiwu, lecz określa zamierzony cel formowania się dzięki mocy Bożej.
κατοικῆσαι τὸν Χριστὸν διὰ τῆς πίστεως ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐν ἀγάπῃ ἐρριζωμένοι καὶ τεθεμελιωμένοι, Christum habitare per fidem in cordibus vestris: in caritate radicati, et fundati, (by) zamieszkać Pomazaniec* z powodu wiary w sercach waszych, w miłości będąc zakorzenionymi i mając położony fundament,
* "zamieszkać Pomazaniec" - w oryginale accusativus cum infinitivo, oznaczające zamierzony skutek. Składniej: "by zamieszkał Pomazaniec".
ἵνα ἐξισχύσητε καταλαβέσθαι σὺν πᾶσιν τοῖς ἁγίοις τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ ὕψος καὶ βάθος, ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, quæ sit latitudo, et longitudo, et sublimitas, et profundum: aby nabralibyście siły, (by) złapać sobie* razem z wszystkimi świętymi**, jaka*** szerokość, i długość, i wysokość, i głębia,
* Sens: zrozumieć, pojąć.
** Biblijne określenie chrześcijan.
*** Inny możliwy przekład: "czym".
γνῶναί τε τὴν ὑπερβάλλουσαν τῆς γνώσεως ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, ἵνα πληρωθῆτε εἰς πᾶν τὸ πλήρωμα τοῦ θεοῦ. scire etiam supereminentem scientiæ caritatem Christi, ut impleamini in omnem plenitudinem Dei. (by) poznać (tę) przewyższającą poznanie miłość Pomazańca, aby zostalibyście wypełnieni ku całej pełni Boga*.
* Miejsce trudne. Prawdopodobnie jest to genetivus rei, oznaczające zawartość "pełni". Wobec tego sens: abyście całkowicie wypełnili się Bogiem. Inne lekcje zamiast "zostalibyście wypełnieni ku całej pełni Boga": "zostalibyście wypełnieni ku całej pełni Pomazańca"; "zostałaby wypełniona cała pełnia Boga": "zostałaby wypełniona cała pełnia Boga względem was".
Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑπὲρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἢ νοοῦμεν κατὰ τὴν δύναμιν τὴν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, Ei autem, qui potens est omnia facere superabundanter quam petimus aut intelligimus, secundum virtutem, quæ operatur in nobis: (Temu) zaś mogącemu ponad* wszystko uczynić ponad wszelką miarę, (niż o) które prosimy lub myślimy według mocy działającej w nas,
* Tu chyba jako przyimek, lecz możliwy jest także sens przysłówkowy. Przysłówek ten wzmacniałby jeszcze bardziej następny: "ponad wszelką miarę", a "wszystko" byłoby dopełnieniem bliższym po "uczynić".
αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τὰς γενεὰς τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων, ἀμήν. ipsi gloria in Ecclesia, et in Christo Jesu, in omnes generationes sæculi sæculorum. Amen. Jemu chwała w (społeczności) wywołanych i w Pomazańcu Jezusie na wszystkie pokolenia wieku wieków. Amen.
4
Jedność w kościele
Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν κυρίῳ ἀξίως περιπατῆσαι τῆς κλήσεως ἧς ἐκλήθητε, Obsecro itaque vos ego vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione, qua vocati estis, Zachęcam więc was ja, więzień w Panu, (by) w sposób godny postępować* powołania**, którym*** zostaliście powołani****,
* Metafora życia religijnego i moralnego.
** "w sposób godny postępować powołania" - układ logiczny: "postępować w sposób godny powołania".
*** Forma oryginału asymilowana do formy określanego rzeczownika.
**** "powołania, którym zostaliście powołani" - figura etymologica.
μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πραΰτητος, μετὰ μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, cum omni humilitate, et mansuetudine, cum patientia, supportantes invicem in caritate, z całą uniżonością serca i delikatnością, z wielkodusznością, znosząc jedni drugich w miłości,
σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης· solliciti servare unitatem Spiritus in vinculo pacis. wykazując gorliwość, (by) strzec* jedności ducha w związaniu pokoju:
* "wykazując gorliwość, by strzec" - w oryginale układ bezokolicznika z participium praedicativum. Właściwszy przekład: "gorliwie strzegąc".
Z Ef 4 zaczyna się druga, moralna część tego listu, która - jak to jest stale w listach Pawłowych - stanowi po prostu wniosek z poprzednich rozważań. Skoro Kościół powszechny, jeden mimo złożoności, stanowił główny temat części pierwszej, to odpowiednio w drugiej części wnioskiem będzie zachowanie tej jedności. Gdy pierwsza część ukazywała nowość sytuacji pogan, druga zażąda od nich nowego stylu życia moralnego. Na początku czytamy apel o zachowanie jedności. Więzień w Panu, a więc nie tylko w rzymskich kajdanach, lecz związany wielorakimi obowiązkami Apostoła, powagą swego urzędu, ale też jako bogaty w twarde życiowe doświadczenia, pobudza gorliwość ruchliwych i niespokojnych z usposobienia mieszkańców doliny Likosu. Niech się zatroszczą o jedność między sobą, wynikającą z ich powołania. Egoizm jest przyczyną rozbicia społecznego, a zatem trzeba go trzymać w ryzach przez pokorę, cichość i cierpliwość, których syntezą praktyczną jest znoszenie siebie nawzajem - ale nie ze stoicką obojętnością, lecz w miłości, a więc z pobudki nadprzyrodzonej, na zasadzie otrzymanej od Boga teologicznej cnoty miłości (por. 1Kor 13.5; 1Kor 13.7).
ἓν σῶμα καὶ ἓν πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· Unum corpus, et unus Spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestræ. jedno ciało i jeden Duch, tak jak i powołani zostaliście w jednej nadziei powołania waszego;
εἷς κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα, Unus Dominus, una fides, unum baptisma. jeden Pan, jedna wiara, jedno zanurzenie*;
* O chrzcie, zob. Dz 1.5* .
εἷς θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσιν. Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes, et per omnia, et in omnibus nobis. jeden Bóg i Ojciec wszystkich, (Ten) przy* wszystkich i przez wszystkich i we wszystkich.
* Możliwe są tu inne znaczenia przyimka oryginału, np. "przed", "z powodu".
Ἑνὶ δὲ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ. Unicuique autem nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi. Jednemu zaś każdemu* (z) nas dana została łaska według miary darowizny Pomazańca.
* "Jednemu zaś każdemu" - składniej: "Każdemu zaś jednemu".
διὸ λέγει, Ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν, ἔδωκεν δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Propter quod dicit: Ascendens in altum, captivam duxit captivitatem: dedit dona hominibus. Dlatego mówi: Wstąpiwszy na wysokość wziął do niewoli wziętych do niewoli*, dał** dary ludziom.
* W oryginale jest to rzeczownik liczby pojedynczej, oznaczający pojęcie abstrakcyjne. Ma taką samą budowę słowotwórczą jak "społeczność wywołanych".
** Inna lekcja: "i dał".
τὸ δὲ Ἀνέβη τί ἐστιν, εἰ μὴ ὅτι καὶ κατέβη εἰς τὰ κατώτερα μέρη τῆς γῆς; Quod autem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum in inferiores partes terræ? [(To) zaś "Wstąpił" czym jest, jeśli nie że i zstąpił* do (tych) będących bardziej na dole [części] ziemi?
* Inna lekcja: "zstąpił najpierw".
ὁ καταβὰς αὐτός ἐστιν καὶ ὁ ἀναβὰς ὑπεράνω πάντων τῶν οὐρανῶν, ἵνα πληρώσῃ τὰ πάντα. Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes cælos, ut impleret omnia. (Tym), (który zstąpił), Ten Sam jest i (Tym) (który wstąpił) powyżej całe niebiosa, aby wypełniłby wszystko.]
καὶ αὐτὸς ἔδωκεν τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προφήτας, τοὺς δὲ εὐαγγελιστάς, τοὺς δὲ ποιμένας καὶ διδασκάλους, Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pastores et doctores, I Ten Sam dał tych (jako) wysłanników, tych zaś (jako) proroków, tych zaś (jako) głosicieli dobrej nowiny, tych zaś (jako) pasterzy i nauczycieli*
* W zdaniu tym występuje składnia podwójnego akkuzatiwu.
πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῶν ἁγίων εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in ædificationem corporis Christi: ze względu na wydoskonalenie świętych* ku dziełu służby, ku budowaniu Ciała Pomazańca.
* Tak N.T. nazywa chrześcijan.
μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, donec occurramus omnes in unitatem fidei, et agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi: aż przyszlibyśmy wszyscy do jedności wiary i poznania Syna Boga, do męża doskonałego, do miary dojrzałości wypełnienia Pomazańcem*,
* W oryginale genetivus materiae, oznaczające, czym coś jest wypełnione. Ale możliwe też: "dojrzałości pełni Pomazańca".
ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κλυδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανουργίᾳ πρὸς τὴν μεθοδείαν τῆς πλάνης, ut jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrinæ in nequitia hominum, in astutia ad circumventionem erroris. aby już nie bylibyśmy niemowlętami, kołysanymi* i obnoszonymi każdym wiatrem nauki w grze w kości** ludzi w przewrotności przy matactwie łudzenia,
* Metafora morska. Oznacza bezwolne poddawanie się kołysaniom fal.
** Tu możliwe znaczenie pochodne: "w oszustwie".
ἀληθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, Χριστός, Veritatem autem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus: mówiąc prawdę zaś w miłości (aby) wzroślibyśmy* ku Niemu całkowicie**, który jest Głową, Pomazaniec,
* Słowo to traktujemy jako orzeczenie drugiego zdania zamiarowego po spójniku "aby" w w. 14.
** Możliwe też: "pod każdym względem".
ἐξ οὗ πᾶν τὸ σῶμα συναρμολογούμενον καὶ συμβιβαζόμενον διὰ πάσης ἁφῆς τῆς ἐπιχορηγίας κατ᾽ ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑκάστου μέρους τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος ποιεῖται εἰς οἰκοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ. ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem juncturam subministrationis, secundum operationem in mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis facit in ædificationem sui in caritate. z którego całe Ciało spajane i zespalane przez każde zetknięcie zaopatrzenia według działania w mierze* jednej każdej** części wzrost Ciała czyni sobie ku budowaniu swemu w miłości.
* Sens: proporcjonalnie do miary.
** "jednej każdej" - logiczny porządek: "każdej jednej".
Dzieci światła
Τοῦτο οὖν λέγω καὶ μαρτύρομαι ἐν κυρίῳ, μηκέτι ὑμᾶς περιπατεῖν, καθὼς καὶ τὰ ἔθνη περιπατεῖ ἐν ματαιότητι τοῦ νοὸς αὐτῶν, Hoc igitur dico, et testificor in Domino, ut jam non ambuletis, sicut et gentes ambulant in vanitate sensus sui, To więc mówię i świadczę w Panu, (by) już nie wy postępować* jak i poganie postępują** w czczości myśli ich,
* "wy postępować" - w oryginale accusativus cum infinitivo po "mówię". Składniej: "byście już nie postępowali". "Postępować" - metafora życia religijnego i moralnego.
** W oryginale singularis, gdyż podmiot jest w liczbie mnogiej rodzaju nijakiego.
ἐσκοτωμένοι τῇ διανοίᾳ ὄντες, ἀπηλλοτριωμένοι τῆς ζωῆς τοῦ θεοῦ διὰ τὴν ἄγνοιαν τὴν οὖσαν ἐν αὐτοῖς, διὰ τὴν πώρωσιν τῆς καρδίας αὐτῶν, tenebris obscuratum habentes intellectum, alienati a vita Dei per ignorantiam, quæ est in illis, propter cæcitatem cordis ipsorum, ociemnieni myśleniem będąc. (którzy uczynili siebie obcymi) życiu Boga, z powodu niewiedzy będącej w nich, z powodu skamienienia serca ich,
οἵτινες ἀπηλγηκότες ἑαυτοὺς παρέδωκαν τῇ ἀσελγείᾳ εἰς ἐργασίαν ἀκαθαρσίας πάσης ἐν πλεονεξίᾳ. qui desperantes, semetipsos tradiderunt impudicitiæ, in operationem immunditiæ omnis in avaritiam. którzy stawszy się nieczułymi siebie samych wydali rozpasaniu ku robieniu nieczystości każdej w zachłanności.
ὑμεῖς δὲ οὐχ οὕτως ἐμάθετε τὸν Χριστόν, Vos autem non ita didicistis Christum, Wy zaś nie tak nauczyliście się Pomazańca,
εἴ γε αὐτὸν ἠκούσατε καὶ ἐν αὐτῷ ἐδιδάχθητε, καθώς ἐστιν ἀλήθεια ἐν τῷ Ἰησοῦ, si tamen illum audistis, et in ipso edocti estis, sicut est veritas in Jesu, jeśli oczywiście Go usłyszeliście i w Nim daliście się nauczyć*, tak jak jest prawda** w Jezusie,
* Możliwy inny przekład: "zostaliście nauczeni".
** Możliwe też: "prawdą".
ἀποθέσθαι ὑμᾶς κατὰ τὴν προτέραν ἀναστροφὴν τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον τὸν φθειρόμενον κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης, deponere vos secundum pristinam conversationem veterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris. (by) odłożyć wy* co do wcześniejszego obracania się** starego*** człowieka, (tego) niszczącego siebie na pożądaniach zwodzenia****,
* "odłożyć wy" - w oryginale accusativus cum infinitivo, oznaczające zamierzony skutek po "daliście się nauczyć". Składniej: "byście odłożyli".
** Metafora sposobu życia.
*** Sens: dawnego, poddanego grzechowi.
**** W oryginale jest to prawdopodobnie genetivus obiectivus po "pożądaniach". Sens: człowiek niszczy siebie, pożądając rzeczy, które go zwodzą.
ἀνανεοῦσθαι δὲ τῷ πνεύματι τοῦ νοὸς ὑμῶν Renovamini autem spiritu mentis vestræ, dawać się odnawiać zaś duchowi myśli waszej,
καὶ ἐνδύσασθαι τὸν καινὸν ἄνθρωπον τὸν κατὰ θεὸν κτισθέντα ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ὁσιότητι τῆς ἀληθείας. et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia, et sanctitate veritatis. i wdziać na siebie nowego człowieka*, (tego) według Boga stworzonego w sprawiedliwości i świątobliwości prawdy**.
* "i wdziać na siebie nowego człowieka" - zdanie to stanowi antytezę zdania z w. 22: "by odłożyć wy (…) starego człowieka".
** W oryginale prawdopodobnie genetivus possessoris.
Διὸ ἀποθέμενοι τὸ ψεῦδος λαλεῖτε ἀλήθειαν ἕκαστος μετὰ τοῦ πλησίον αὐτοῦ, ὅτι ἐσμὲν ἀλλήλων μέλη. Propter quod deponentes mendacium, loquimini veritatem unusquisque cum proximo suo: quoniam sumus invicem membra. Dlatego odłożywszy kłamstwo, mówcie prawdę każdy z (tym) tuż obok niego*, bo jesteśmy jedni drugich członkami;
* Zamiast: "siebie".
ὀργίζεσθε καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ παροργισμῷ ὑμῶν, Irascimini, et nolite peccare: sol non occidat super iracundiam vestram. rozgniewajcie się i nie grzeszcie; słońce nie niech zachodzi przed gniewaniem się waszym,
μηδὲ δίδοτε τόπον τῷ διαβόλῳ. Nolite locum dare diabolo: i nie dawajcie miejsca oszczercy*.
* Inaczej: "diabłu".
ὁ κλέπτων μηκέτι κλεπτέτω, μᾶλλον δὲ κοπιάτω ἐργαζόμενος ταῖς ἰδίαις χερσὶν τὸ ἀγαθόν, ἵνα ἔχῃ μεταδιδόναι τῷ χρείαν ἔχοντι. qui furabatur, jam non furetur: magis autem laboret, operando manibus suis, quod bonum est, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti. Kradnący już nie niech kradnie, bardziej zaś niech trudzi się, wypracowując [własnymi] rękami dobro*, aby miałby, (by) przekazywać** potrzebę mającemu.
* Inne lekcje zamiast "własnymi rękami dobro": "dobro własnymi rękami"; "dobro rękami"; "rękami dobro"; "w rękach jego dobro"; "dobro": "rękami własnymi"; "rękami".
** W oryginale infinitivus zamierzonego skutku.
πᾶς λόγος σαπρὸς ἐκ τοῦ στόματος ὑμῶν μὴ ἐκπορευέσθω, ἀλλὰ εἴ τις ἀγαθὸς πρὸς οἰκοδομὴν τῆς χρείας, ἵνα δῷ χάριν τοῖς ἀκούουσιν. Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat: sed si quis bonus ad ædificationem fidei ut det gratiam audientibus. Każde słowo zepsute z ust waszych nie niech wychodzi, ale chyba że jakieś dobre do budowania potrzeby*, aby dałoby łaskę słuchającym.
* W oryginale genetivus obiectivus. Sens: tego. co potrzebne.
καὶ μὴ λυπεῖτε τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ θεοῦ, ἐν ᾧ ἐσφραγίσθητε εἰς ἡμέραν ἀπολυτρώσεως. Et nolite constristare Spiritum Sanctum Dei: in quo signati estis in diem redemptionis. I nie smućcie Ducha Świętego* Boga, w którym** zostaliście opieczętowani na dzień odkupienia.
* Łączy się z "Ducha".
** "w którym" - prawdopodobnie sens instrumentalny: "którym".
πᾶσα πικρία καὶ θυμὸς καὶ ὀργὴ καὶ κραυγὴ καὶ βλασφημία ἀρθήτω ἀφ᾽ ὑμῶν σὺν πάσῃ κακίᾳ. Omnis amaritudo, et ira, et indignatio, et clamor, et blasphemia tollatur a vobis cum omni malitia. Każda gorzkość, i rozdrażnienie, i gniew, i wrzask, i krzywdzące mówienie* niech zostanie usunięte od was razem z każdą złością.
* Inaczej: "bluźnierstwo".
γίνεσθε δὲ εἰς ἀλλήλους χρηστοί, εὔσπλαγχνοι, χαριζόμενοι ἑαυτοῖς, καθὼς καὶ ὁ θεὸς ἐν Χριστῷ ἐχαρίσατο ὑμῖν. Estote autem invicem benigni, misericordes, donantes invicem sicut et Deus in Christo donavit vobis. Stawajcie się [zaś] ku jedni drugim łagodni, miłosierni, darowując sobie samym. tak jak i Bóg w Pomazańcu darował wam*.
* Inne lekcje: "wasze": "nam"; "nas".
5
Czyńmy to, co podoba się Panu
γίνεσθε οὖν μιμηταὶ τοῦ θεοῦ ὡς τέκνα ἀγαπητὰ Estote ergo imitatores Dei, sicut filii carissimi, Stawajcie się więc naśladowcami Boga, jak dzieci umiłowane,
καὶ περιπατεῖτε ἐν ἀγάπῃ, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς καὶ παρέδωκεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν προσφορὰν καὶ θυσίαν τῷ θεῷ εἰς ὀσμὴν εὐωδίας. et ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis, oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis. i postępujcie* w miłości, tak jak i Pomazaniec umiłował nas** i wydał siebie samego za nas (jako) dar*** i ofiarę**** Bogu na woń aromatu.
* Metafora życia moralnego.
** Inna lekcja: "was".
*** Inne lekcje zamiast "za nas jako dar": "za was jako dar"; "za nas w zniszczeniu".
**** W oryginale podwójny accusativus.
πορνεία δὲ καὶ ἀκαθαρσία πᾶσα ἢ πλεονεξία μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, καθὼς πρέπει ἁγίοις, Fornicatio autem, et omnis immunditia, aut avaritia, nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos: Nierząd zaś i nieczystość każda lub zachłanność ani niech będzie wymieniana wśród was, tak jak przystoi świętym*,
* Tak Pismo św. nazywa chrześcijan.
καὶ αἰσχρότης καὶ μωρολογία ἢ εὐτραπελία, ἃ οὐκ ἀνῆκεν, ἀλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία. aut turpitudo, aut stultiloquium, aut scurrilitas, quæ ad rem non pertinet: sed magis gratiarum actio. i haniebność, i głupie mówienie lub błaznowanie, które nie są stosowne*, ale bardziej bycie miłym.
* Przykład użycia w orzeczeniu singularis po podmiocie pluralis rodzaju nijakiego.
Łaska dziecięctwa Bożego, wtedy darmo uzyskanego, zobowiązuje nas do stania się naśladowcami Boga jako Ojca. Myśl ta snuje się przez oba Testamenty: Bóg święty żądał świętości od Izraela (Kpl 19.2), Jezus powtórzy to samo wymaganie mówiąc o doskonałości i miłosierdziu Ojca (Mt 5.45; Mt 5.48; Lk 6.36). O łasce przybrania zob. kom. do Ef 1.5.
τοῦτο γὰρ ἴστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἢ ἀκάθαρτος ἢ πλεονέκτης, ὅ ἐστιν εἰδωλολάτρης, οὐκ ἔχει κληρονομίαν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ καὶ θεοῦ. Hoc enim scitote intelligentes: quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet hæreditatem in regno Christi et Dei. To bowiem wiedzcie pojmując, że każdy nierządny, lub nieczysty, lub zachłanny, to jest bałwochwalca, nie ma dziedziczenia w królestwie Pomazańca i Boga.
Μηδεὶς ὑμᾶς ἀπατάτω κενοῖς λόγοις· διὰ ταῦτα γὰρ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας. Nemo vos seducat inanibus verbis: propter hæc enim venit ira Dei in filios diffidentiæ. Nikt was niech zwodzi pustymi słowami, z powodu tych bowiem przychodzi gniew Boga na synów nieuległości.
μὴ οὖν γίνεσθε συμμέτοχοι αὐτῶν· Nolite ergo effici participes eorum. Nie więc stawajcie się współuczestniczącymi z nimi;
ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν κυρίῳ· ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε Eratis enim aliquando tenebræ: nunc autem lux in Domino. Ut filii lucis ambulate: byliście bowiem niegdyś ciemnością, teraz zaś światłem w Panu*; jako dzieci światła postępujcie**
* "w Panu" - sens: dzięki Panu.
** Metafora życia religijnego i moralnego.
ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ φωτὸς ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ fructus enim lucis est in omni bonitate, et justitia, et veritate: bo owoc światła* w każdej dobroci, i sprawiedliwości, i prawdzie -
* Inna lekcja: "Ducha".
δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ κυρίῳ, probantes quid sit beneplacitum Deo: aprobując* co jest bardzo podobające się Panu;
* Imiesłów ten należy połączyć bezpośrednio z "postępujcie" w w. 8.
καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε. et nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite. i nie bądźcie współuczestnikami dziełom bezowocnym ciemności, bardziej zaś i zawstydzajcie,
τὰ γὰρ κρυφῇ γινόμενα ὑπ᾽ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστιν καὶ λέγειν, Quæ enim in occulto fiunt ab ipsis, turpe est et dicere. bo skrycie stające się przez nich haniebne jest i nazywać;
τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται, Omnia autem, quæ arguuntur, a lumine manifestantur: omne enim, quod manifestatur, lumen est. zaś wszystkie (jako) zawstydzane* przez światło czynią się widocznymi**,
* Możliwe też: "zawstydzające się".
** Możliwe: "są czynione widocznymi". W oryginale singularis, dopuszczalne po podmiocie liczby mnogiej rodzaju nijakiego.
πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστιν. διὸ λέγει, Ἔγειρε, ὁ καθεύδων, καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. Propter quod dicit: Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. wszystko bowiem czyniące się widocznym* światłem jest. Dlatego mówi: "Budź się, śpiący, i wstań z martwych, i zabłyśnie ci Pomazaniec".
* Możliwe: "czynione widocznym".
Βλέπετε οὖν ἀκριβῶς πῶς περιπατεῖτε μὴ ὡς ἄσοφοι ἀλλ᾽ ὡς σοφοί, Videte itaque, fratres, quomodo caute ambuletis: non quasi insipientes, Patrzcie więc dokładnie, jak* postępujecie**, nie jak niemądrzy, ale jak mądrzy.
* Inne lekcje zamiast "więc dokładnie, jak": "więc, jak dokładnie"; "więc, bracia, jak dokładnie": "więc dokładnie, bracia, jak"; "więc, jak".
** Metafora życia moralnego i religijnego.
ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσιν. sed ut sapientes: redimentes tempus, quoniam dies mali sunt. wykupując okazję*, bo dni niegodziwe są.
* "wykupując okazję" - metafora kupiecka.
διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνίετε τί τὸ θέλημα τοῦ κυρίου. Propterea nolite fieri imprudentes, sed intelligentes quæ sit voluntas Dei. Przez to nie stawajcie się nierozsądni, ale rozumiejcie, co wolą Pana.
καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν πνεύματι, Et nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed implemini Spiritu Sancto, I nie upijajcie się winem, w którym jest rozwiązłość*, ale dawajcie się napełniać** w Duchu***,
* Według etymologii wyraz oryginalny oznacza brak możliwości, by być zbawionym. Być może jest to termin medyczny, oznaczający chorobliwy stan rozluźnienia wszystkich spoideł ciała.
** Lub: "bądźcie napełniani".
*** Prawdopodobny sens: Duchem, a w przyjętej składni: "Duchowi".
λαλοῦντες ἑαυτοῖς ἐν ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ κυρίῳ, loquentes vobismetipsis in psalmis, et hymnis, et canticis spiritualibus, cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino, mówiąc sobie samym [w] śpiewach*, i hymnach, i pieśniach duchowych**, nucąc i śpiewając sercem waszym Panu,
* Inaczej: "psalmach".
** Inne lekcje zamiast "pieśniach duchowych": "pieśniach duchowych w łasce": "pieśniach"; bez "pieśniach duchowych".
εὐχαριστοῦντες πάντοτε ὑπὲρ πάντων ἐν ὀνόματι τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τῷ θεῷ καὶ πατρί. gratias agentes semper pro omnibus in nomine Domini nostri Jesu Christi Deo et Patri, dziękując każdej chwili za wszystko w imieniu* Pana naszego Jezusa Pomazańca Bogu i Ojcu**,
* "w imieniu" - wyrażenie to ma sens lokatywny, a nie: w zastępstwie, z upoważnienia itp.
** Inne lekcje zamiast "Bogu i Ojcu": "Ojcu i Bogu"; bez "Bogu i Ojcu".
Żony i mężowie
ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Χριστοῦ, subjecti invicem in timore Christi. podporządkowując się jedni drugim w bojaźni Pomazańca.
αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ὡς τῷ κυρίῳ, Mulieres viris suis subditæ sint, sicut Domino: Kobiety własnym mężom jak* Panu**,
* Inne lekcje zamiast "Kobiety własnym mężom jak": "Kobiety, własnym mężom podporządkowujcie się jak"; "Kobiety, podporządkowujcie się własnym mężom jak"; "Kobiety niech podporządkowują się własnym mężom jak": "Kobiety własnym mężom niech podporządkowują się jak";
** Z domyślnym: niech podporządkowują się.
ὅτι ἀνήρ ἐστιν κεφαλὴ τῆς γυναικὸς ὡς καὶ ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, αὐτὸς σωτὴρ τοῦ σώματος· quoniam vir caput est mulieris, sicut Christus caput est Ecclesiæ: ipse, salvator corporis ejus. bo mąż jest głową kobiety jak i Pomazaniec głową (społeczności) wywołanych, On Zbawiciel Ciała.
ἀλλὰ ὡς ἡ ἐκκλησία ὑποτάσσεται τῷ Χριστῷ, οὕτως καὶ αἱ γυναῖκες τοῖς ἀνδράσιν ἐν παντί. Sed sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus. Ale jak (społeczność) wywołanych podporządkowuje się* Pomazańcowi, tak i kobiety mężom we wszystkim.
* Lub: "jest podporządkowana".
Οἱ ἄνδρες, ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖκας, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἠγάπησεν τὴν ἐκκλησίαν καὶ ἑαυτὸν παρέδωκεν ὑπὲρ αὐτῆς, Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, Mężowie, miłujcie kobiety, tak jak i Pomazaniec umiłował (społeczność) wywołanych i siebie samego wydał za nią,
ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ καθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ῥήματι, ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquæ in verbo vitæ, aby ją uświęciłby, oczyściwszy kąpielą wody w słowie,
ἵνα παραστήσῃ αὐτὸς ἑαυτῷ ἔνδοξον τὴν ἐκκλησίαν, μὴ ἔχουσαν σπίλον ἢ ῥυτίδα ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ᾽ ἵνα ᾖ ἁγία καὶ ἄμωμος. ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam, aut rugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sit sancta et immaculata. aby postawiłby przy On sobie samym (jako) dostojną (społeczność) wywołanych nie mającą plamy, lub zmarszczki, lub coś (z) takich, ale aby byłaby święta i niewinna.
οὕτως ὀφείλουσιν καὶ οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶν τὰς ἑαυτῶν γυναῖκας ὡς τὰ ἑαυτῶν σώματα. ὁ ἀγαπῶν τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἑαυτὸν ἀγαπᾷ. Ita et viri debent diligere uxores suas ut corpora sua. Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Tak powinni [i] mężowie miłować swoje kobiety jak swoje ciała. Miłujący swoją kobietę siebie samego miłuje,
οὐδεὶς γάρ ποτε τὴν ἑαυτοῦ σάρκα ἐμίσησεν ἀλλὰ ἐκτρέφει καὶ θάλπει αὐτήν, καθὼς καὶ ὁ Χριστὸς τὴν ἐκκλησίαν, Nemo enim umquam carnem suam odio habuit: sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam: nikt bowiem kiedykolwiek swoje ciało znienawidził, ale wykarmia i pielęgnuje je, jak i Pomazaniec (społeczność) wywołanych,
ὅτι μέλη ἐσμὲν τοῦ σώματος αὐτοῦ. quia membra sumus corporis ejus, de carne ejus et de ossibus ejus. bo członkami jesteśmy Ciała Jego*.
* Inne lekcje: "Jego i z kości Jego": "Jego z ciała Jego i z kości Jego": "Jego z ciała Jego i ust Jego".
ἀντὶ τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem suam, et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne una. Za to pozostawi człowiek ojca i matkę i dołączy się do kobiety jego*. I będą oboje ku ciału jednemu**·
* Sens: swojej.
** "ku ciału jednemu" - możliwe: "ciałem jednym".
τὸ μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν· ἐγὼ δὲ λέγω εἰς Χριστὸν καὶ εἰς τὴν ἐκκλησίαν. Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesia. Tajemnica to wielka jest, ja zaś mówię względem Pomazańca i względem (społeczności) wywołanych.
πλὴν καὶ ὑμεῖς οἱ καθ᾽ ἕνα, ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα οὕτως ἀγαπάτω ὡς ἑαυτόν, ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα. Verumtamen et vos singuli, unusquisque uxorem suam sicut seipsum diligat: uxor autem timeat virum suum. Jednakże i wy, (ci) pojedynczo, każdy swoją kobietę tak niech miłuje jak siebie samego, zaś kobieta aby bałaby się męża.
6
Dzieci i rodzice
Τὰ τέκνα, ὑπακούετε τοῖς γονεῦσιν ὑμῶν ἐν κυρίῳ· τοῦτο γάρ ἐστιν δίκαιον. Filii, obedite parentibus vestris in Domino: hoc enim justum est. Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom waszym [w Panu], to bowiem jest sprawiedliwe.
τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα, ἥτις ἐστὶν ἐντολὴ πρώτη ἐν ἐπαγγελίᾳ, Honora patrem tuum, et matrem tuam, quod est mandatum primum in promissione: Okazuj szacunek ojcu twemu i matce, to* jest przykazanie pierwsze w obietnicy,
* Forma oryginału dostosowana do formy określanego rzeczownika "przykazanie" w zakresie rodzaju gramatycznego.
ἵνα εὖ σοι γένηται καὶ ἔσῃ μακροχρόνιος ἐπὶ τῆς γῆς. ut bene sit tibi, et sis longævus super terram. aby dobrze ci stałoby się i będziesz długowieczny* na ziemi.
* Słowo oryginału zawiera w drugim członie temat "czasu", nie "wieku".
Καὶ οἱ πατέρες, μὴ παροργίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν ἀλλὰ ἐκτρέφετε αὐτὰ ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ κυρίου. Et vos patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros: sed educate illos in disciplina et correptione Domini. I ojcowie, nie doprowadzajcie do gniewu dzieci waszych, ale wychowujcie je w karceniu i wkładaniu do rozumu* Pana.
* Inaczej: "upominaniu".
Niewolnicy i panowie
Οἱ δοῦλοι, ὑπακούετε τοῖς κατὰ σάρκα κυρίοις μετὰ φόβου καὶ τρόμου ἐν ἁπλότητι τῆς καρδίας ὑμῶν ὡς τῷ Χριστῷ, Servi, obedite dominis carnalibus cum timore et tremore, in simplicitate cordis vestri, sicut Christo: Niewolnicy, bądźcie posłuszni (tym) według ciała panom, z bojaźnią i drżeniem w prostocie serca waszego jak Pomazańcowi,
Nakaz posłuszeństwa względem rodziców, posłuszeństwa w Panu, tzn. na sposób chrześcijański, Apostoł dwojako uzasadnia. Jest ono sprawiedliwe, tzn. zgodne z powszechnie przez wszystkich uznawanym prawem natury. Nadto tego się domaga pozytywne, objawione prawo Boże - przykazanie czwarte dekalogu. Ale i zarazem, co podkreśla Paweł, jest to pierwszy nakaz z obietnicą nagrody za jego przestrzeganie. Tej obietnicy jednakże nie przytacza tu on w całości (por. także Pwt 5.16), jakby dla zaznaczenia, że ani ziemi, ani długowieczności nie chce tłumaczyć dosłownie, lecz transponuje duchowo, jak to czyni wiele razy z cytatami ze ST (por. np. Ef 1.14; Ef 1.22; Rz 4.13-16; Ga 3.13). Ziemia więc tutaj - to niebieska nagroda z jej trwaniem bez kresu. Naiwnie liczyć tylko na szczęście w tym życiu Apostoł nie pozwala (1Kor 15.19), spokojnie czeka na eschatologiczne (1Tm 4.8).
μὴ κατ᾽ ὀφθαλμοδουλίαν ὡς ἀνθρωπάρεσκοι ἀλλ᾽ ὡς δοῦλοι Χριστοῦ ποιοῦντες τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ ἐκ ψυχῆς, non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed ut servi Christi, facientes voluntatem Dei ex animo, nie w służbie dla oka jak przypochlebiający się ludziom, ale jak niewolnicy Pomazańca czyniący wolę Boga z duszy,
μετ᾽ εὐνοίας δουλεύοντες ὡς τῷ κυρίῳ καὶ οὐκ ἀνθρώποις, cum bona voluntate servientes, sicut Domino, et non hominibus: z życzliwością służący, jak Panu i nie ludziom,
εἰδότες ὅτι ἕκαστος ἐάν τι ποιήσῃ ἀγαθόν, τοῦτο κομίσεται παρὰ κυρίου εἴτε δοῦλος εἴτε ἐλεύθερος. scientes quoniam unusquisque quodcumque fecerit bonum, hoc recipiet a Domino, sive servus, sive liber. wiedzący, że każdy, jeśli coś uczyni dobrego, to dostanie od Pana, czy to niewolnik, czy to wolny.
Καὶ οἱ κύριοι, τὰ αὐτὰ ποιεῖτε πρὸς αὐτούς, ἀνιέντες τὴν ἀπειλήν, εἰδότες ὅτι καὶ αὐτῶν καὶ ὑμῶν ὁ κύριός ἐστιν ἐν οὐρανοῖς καὶ προσωπολημψία οὐκ ἔστιν παρ᾽ αὐτῷ. Et vos domini, eadem facite illis, remittentes minas: scientes quia et illorum et vester Dominus est in cælis: et personarum acceptio non est apud eum. I panowie, (to) samo czyńcie względem nich, porzucając groźbę, wiedząc, że i ich, i wasz Pan jest w niebiosach, i branie według twarzy* nie jest u Niego.
* Metafora teatralna, oznaczająca ocenianie człowieka według tego, co zewnętrzne.
Boża zbroja
Τοῦ λοιποῦ, ἐνδυναμοῦσθε ἐν κυρίῳ καὶ ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. De cetero, fratres, confortamini in Domino, et in potentia virtutis ejus. W końcu nabierajcie mocy w Panu i w sile potęgi Jego.
ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου· Induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias diaboli: Wdziejcie na siebie całą zbroję Boga ku móc wy* stanąć przeciw matactwom oszczercy**;
* "móc wy" w oryginale accusativus cum infinitivo, oznaczające czynność zamierzoną.
** Inaczej: "diabła".
ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις. quoniam non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes, et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ, in cælestibus. bo nie są nam* zapasy** przeciw krwi i ciału***, ale przeciw Panowaniom, przeciw Władzom, przeciw Światodzierżcom ciemności tej, przeciw (tym) duchowym**** niegodziwości w niebiosach.
* Inne lekcje: "wam": bez "nam".
** "nie są nam zapasy" - składnia z dativus possessivus. sens: bo nie toczymy zapasów.
*** "krwi i ciału": sens: człowiekowi.
**** W oryginale substantywizowany przymiotnik, stąd możliwe: "duchom".
διὰ τοῦτο ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι. Propterea accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo, et in omnibus perfeci stare. Przez to weźcie całą zbroję Boga, aby moglibyście stanąć przeciw w dniu niegodziwym i wszystko sprawiwszy stać.
στῆτε οὖν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης State ergo succincti lumbos vestros in veritate, et induti loricam justitiæ, Stójcie więc, opasawszy sobie biodra wasze w prawdzie*, i wdziawszy na siebie pancerz sprawiedliwości,
* "w prawdzie" - możliwe: "prawdą".
καὶ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης, et calceati pedes in præparatione Evangelii pacis, i podwiązawszy nogi w gotowości* dobrej nowiny pokoju,
* "w gotowości" - możliwe: "gotowością".
ἐν πᾶσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι· in omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia tela nequissimi ignea extinguere: wśród wszystkiego wziąwszy tarczę wiary, w której* będziecie mogli wszystkie pociski niegodziwości, [(te)], (które zapłonęły)**, zgasić;
* "w której" - możliwe: "którą".
** W oryginale participium perfecti medii, ale może być także perfectum passivi: "które zostały zapalone" (jako passivum określa autor kodu morfologicznego).
καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ῥῆμα θεοῦ. et galeam salutis assumite, et gladium spiritus (quod est verbum Dei), i hełm zbawienia przyjmijcie, i miecz Ducha, to jest słowo Boga,
διὰ πάσης προσευχῆς καὶ δεήσεως προσευχόμενοι ἐν παντὶ καιρῷ ἐν πνεύματι, καὶ εἰς αὐτὸ ἀγρυπνοῦντες ἐν πάσῃ προσκαρτερήσει καὶ δεήσει περὶ πάντων τῶν ἁγίων per omnem orationem et obsecrationem orantes omni tempore in spiritu: et in ipso vigilantes in omni instantia et obsecratione pro omnibus sanctis: przez każdą modlitwę i błaganie modląc się w każdej porze w Duchu, i ku temu trwając bez snu w każdym niezłomnym trwaniu i błaganiu za wszystkich świętych*
* Biblijne określenie ochrzczonych.
καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ, ἵνα μοι δοθῇ λόγος ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου, ἐν παρρησίᾳ γνωρίσαι τὸ μυστήριον τοῦ εὐαγγελίου, et pro me, ut detur mihi sermo in apertione oris mei cum fiducia, notum facere mysterium Evangelii: i za mnie, aby mi zostałoby dane słowo w otwarciu ust mych, w otwartości (by) dać poznać* tajemnicę dobrej nowiny**,
* W oryginale infinitivus celu.
** Niektóre rękopisy nie mają wyrażenia: "dobrej nowiny".
ὑπὲρ οὗ πρεσβεύω ἐν ἁλύσει, ἵνα ἐν αὐτῷ παρρησιάσωμαι ὡς δεῖ με λαλῆσαι. pro quo legatione fungor in catena, ita ut in ipso audeam, prout oportet me loqui. względem której jestem posłem w kajdanach, aby w niej powiedziałbym otwarcie, jak trzeba, (by) ja powiedzieć*.
* "Ja powiedzieć" - w oryginale accusativus cum infinitivo po "trzeba". Składniej: "bym powiedział".
Końcowe pozdrowienie
Ἵνα δὲ εἰδῆτε καὶ ὑμεῖς τὰ κατ᾽ ἐμέ, τί πράσσω, πάντα γνωρίσει ὑμῖν Τυχικὸς ὁ ἀγαπητὸς ἀδελφὸς καὶ πιστὸς διάκονος ἐν κυρίῳ, Ut autem et vos sciatis quæ circa me sunt, quid agam, omnia vobis nota faciet Tychicus, carissimus frater, et fidelis minister in Domino: Aby zaś poznalibyście i wy (te) co do mnie, co działam, wszystko da poznać wam Tychik, umiłowany brat* i wierny sługa w Panu,
* O współwyznawcy.
ὃν ἔπεμψα πρὸς ὑμᾶς εἰς αὐτὸ τοῦτο, ἵνα γνῶτε τὰ περὶ ἡμῶν καὶ παρακαλέσῃ τὰς καρδίας ὑμῶν. quem misi ad vos in hoc ipsum, ut cognoscatis quæ circa nos sunt, et consoletur corda vestra. którego posłałem do was względem samego tego, aby dowiedzielibyście się (o tych) co do nas i zachęciłby serca wasze.
Εἰρήνη τοῖς ἀδελφοῖς καὶ ἀγάπη μετὰ πίστεως ἀπὸ θεοῦ πατρὸς καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Pax fratribus, et caritas cum fide a Deo Patre et Domino Jesu Christo. Pokój braciom* i miłość z wiarą od Boga, Ojca, i Pana, Jezusa Pomazańca.
* O współwyznawcach.
ἡ χάρις μετὰ πάντων τῶν ἀγαπώντων τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν ἀφθαρσίᾳ. Gratia cum omnibus qui diligunt Dominum nostrum Jesum Christum in incorruptione. Amen. Łaska z wszystkimi miłującymi Pana naszego, Jezusa Pomazańca, w niezniszczalności.