Ἰωάννου Α

Nazwę listów św. Jana Ewangelisty noszą trzy pisma.

Pierwsze, najdłuższe, nie ma formy właściwego listu: brak w nim adresu, pozdrowień na początku i na końcu oraz imienia autora. Dwa następne pisma mają formę prywatnych listów, analogiczną do papirusów częstych w świecie grecko-rzymskim. Przypominają one listy św. Pawła, z tą tylko różnicą, że Drugi List św. Jana skierowany jest do nieznanych czytelników z Kościoła, ukrytego pod alegoryczną nazwą "Wybrana Pani".

Pierwsze pismo, mimo braku wspomnianych cech listu, jest nim faktycznie, jak na to wskazują takie zwroty, jak: piszę wam to i nazywanie czytelników dziećmi. Stosunek autora do czytelników jest bardzo serdeczny i bliski.

Rodzajem literackim list ten zbliża się do utworów prorockich ST. Jest listem okólnym, w którym autor pragnie swoich wiernych w Azji Mniejszej pouczyć i przestrzec przed fałszywą nauką pseudoapostołów.

Tematyka pierwszego listu jest bardzo podobna do czwartej Ewangelii. Jak ona, tak i to pismo jest utworem poetyckim. Obydwa dzieła posiadają koloryt semicki - wyrażający się układem rytmicznym paralel i antytez.

Z analizy stylu i treści Ewangelii i pierwszego listu widać wyraźnie, że autorem obydwu pism jest ktoś - ten sam, kto zna dobrze ST, myśli po semicku, choć pisze po grecku. Mimo że nie podaje on swego nazwiska, widać, iż był naocznym świadkiem życia i nauki Jezusa Chrystusa, co sam zaznacza w Prologu (1 J 1.1-4). Zgodność zarówno listu, jak i czwartej Ewangelii w treści, języku i tematyce świadczy o tym, że autorem listu jest św. Jan Ewangelista. Podobne wspólne właściwości stylistyczne i treściowe posiadały list drugi i trzeci.

Za autorstwem św. Jana przemawiają także dokumenty historyczne pierwszych wieków - świadectwa św. Ireneusza, Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Euzebiusza i innych.

Co prawda, niektóre Kościoły miały wątpliwości co do kanoniczności drugiego i trzeciego listu, uważając je za prywatną korespondencję św. Jana. Z powodu ich lakoniczności i braku problemów teologicznych nie przechowywano ich w pierwszych gminach chrześcijańskich tak pieczołowicie, jak Ewangelię i pierwszy list. Nie przeprowadzono też, tak jak dzisiaj, analizy tekstu i treści. Tam jednak, gdzie listy były dobrze znane, przyjmowano je za natchnione i kanoniczne pisma św. Jana.

Podobieństwa stylu i doktryny wszystkich pism św. Jana wskazują pośrednio na miejsce i czas powstania listów. Wiemy z tradycji, że ostatnie dziesiątki lat swego życia Apostoł spędził w Efezie. Do niego się udawali przedstawiciele gmin Azji Mniejszej, aby zasięgnąć rady w sprawach różnych sporów religijnych. Już wtedy bowiem powstawało wiele błędnych nauk co do Bóstwa Chrystusa i doskonalszego poznania Boga. I tak współczesny św. Janowi Kerynt nauczał, że Jezus był tylko człowiekiem o wielkiej inteligencji, na którego w czasie chrztu zstąpił z nieba duchowy Chrystus w postaci gołębicy i pozostał w Nim do czasu męki. Różni nauczyciele powstałej wówczas gnozy szerzyli obok błędów chrystologicznych błędy moralne, antynomistyczne (1 J 1.8nn; 1 J 2.3; 1 J 4.8 i in.). Sędziwy uczeń Chrystusa, nie polemizując z błędną nauką heretyków, przestrzega, poucza i napomina wiernych w swoich listach, pisanych pod koniec I w. z Efezu. Trudno jednak orzec, czy wcześniej powstały listy torujące drogę Ewangelii, czy też było odwrotnie.

Pierwszy list nie wykazuje jednolicie przeprowadzonej myśli teologicznej. Takie tematy, jak: Bóg jest światłością (1 J 1.5 i in.), sprawiedliwością (np. 1 J 1.9; 1 J 2.2.9), życiem (1 J 4.7; 1 J 2.9 i 1 J 5.11) i prawdą (1 J 5.6), a przede wszystkim miłością (1 J 4.7-17 i in.), przewijają się z wielokrotnymi nawrotami przez cały list, następując po sobie równolegle. Podstawowe zagadnienie pierwszego listu jak i czwartej Ewangelii brzmi: Kto wierzy w Jezusa jako Syna Bożego i Chrystusa, ten żyje w trwałej i żywej łączności z Bogiem oraz w braterskiej miłości (1 J 1.3; 1 J 4.2; 1 J 5.1.5 i inne).

Miłość Boga jest fundamentem i źródłem miłości bliźniego. Miłość ta nie tylko łączy nas z Ojcem i Synem tu na ziemi, jest również rękojmią późniejszego życia, które swą pełnię osiągnie w wieczności. To doskonałe życie wieczne wyjednał nam Chrystus Pan, umierając na krzyżu jako ofiara przebłagalna za nasze grzechy (1 J 2.2) i dając nam przykład, jak mamy w bratniej miłości codziennie składać ofiarę (1 J 3.16). Dzięki tej miłości, poucza św. Jan, staliśmy się dziećmi Bożymi (1 J 3.1). Ten zarodek życia Bożego otrzymujemy na chrzcie świętym, a doskonalimy go przez bierzmowanie. W starożytnym chrześcijaństwie nie sam chrzest był dowodem przynależności do Chrystusa, lecz posiadanie Ducha Świętego. I tę myśl podkreślali w swym nauczaniu Apostołowie (Dz 19.2-7). Św. Jan w pierwszym liście również porusza ten temat (1 J 2.20-28).

1
Słowo życia
Pierwszy list Janowy nie wymienia imienia piszącego i adresatów ani zwyczajowych pozdrowień, występujących niemal zawsze w starożytnych listach. Podobnie jak w czwartej Ewangelii zamiast tej części formularza listu występuje prolog o charakterze doktrynalnym. Zawiera on trzy myśli: o decydującym zbawczym wydarzeniu, mianowicie wejścia i ukazania się na ziemi wiecznego Boga w Jego Synu, Jezusie Chrystusie, o autorytatywnym charakterze świadków, i to bezpośrednich, tego wydarzenia oraz o konsekwencji tego wydarzenia dla współczesnego piszącemu pokolenia i następnych, tj. współuczestnictwie wiary, która prowadzi do zjednoczenia z Bogiem. Wszystkie te myśli poruszał - w różnych proporcjach - Prolog do czwartej Ewangelii, który też stanowi klucz do właściwego zrozumienia wyrażonej tu treści (por. także analogie w budowie, wyrażeniach i rytmice obu Prologów; por. od początku, Słowo, jak życie). Zwrot co było od początku uwydatnia wieczność bóstwa, które było w Słowie. Świętemu Janowi nie chodziło jednak o rozważanie czysto teologiczne, ale o bóstwo, które ukazało się w ciele na świecie i jako takie stanowi przedmiot wiary i bezpośredniego świadectwa. Chciał tylko zaznaczyć ponadczasowość Słowa, Jego preegzystencję, gdy tymczasem J 1.1 nn rozważa Jego rolę w stworzeniu. Autor przemawia w stylu objawienia prorockiego i tym tłumaczy się 1 osoba liczby mnogiej (nie jest ona natomiast l. mn. epistolarną, jak przypuszczano dawniej). Bez względu na dyskutowane zagadnienia bezpośredniego autorstwa 1-3 J, piszący mówi w imieniu apostolskiego kolegium naocznych świadków, reprezentując wiarę tych, którzy "widzieli" i "słyszeli". To wszystko nadaje pełen autorytet następującym słowom listu. Podkreślenie świadectwa bezpośredniego ma zapewne jeszcze inny cel - apologetyczny. W odróżnieniu od rozwijających się kierunków gnostyckich, zdążających do wykazania, iż osiągnięcie zbawienia zapewnia bezpośrednie, osobiste oglądanie i doznawanie Boga, 1J podkreśla jako jedyną możliwą drogę Jezusa Chrystusa, wcielone Słowo. Staje się Ono uchwytne w wierze opierającej się na tych, którzy Je widzieli i słyszeli. Ponieważ ukazanie się Słowa pod postacią człowieka oznacza przede wszystkim objawienie się samego Boga, właściwą postawą wobec Niego jest słuchanie. Ma to podwójne znaczenie: Najpierw świadkowie usłyszeli Słowo skierowane przez Boga, stwierdzili, że jest Nim Jezus Chrystus z Nazaretu, następnie słuchali tego, co On sam im objawił mówiąc o Ojcu (por. J 1.18). Nie było to więc jakieś gnostyckie objawienie wewnętrzne, duchowe doznanie Słowa, ale kontakt z osobowo objawiającym się Synem Boga. Stąd autor listu z tak wielkim naciskiem podkreśla realizm poznania: oprócz usłyszenia wymienione jest dwuaspektowe widzenie Słowa, a gdyby to nastręczało jakieś trudności czy możliwości błędnej interpretacji, dotykanie Go własnymi rękami. Ewentualność widzenia tylko przez wiarę wyklucza dodanie słów własnymi oczami obok drugiego terminu oznaczającego w jęz. gr. bezpośrednie doznanie wzrokowo-zmysłowe.
ἦν ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἀκηκόαμεν, ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν περὶ τοῦ λόγου τῆς ζωῆς Quod fuit ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostræ contrectaverunt de verbo vitæ: Co było od początku, co usłyszeliśmy, co zobaczyliśmy oczyma naszymi, co ujrzeliśmy i ręce nasze obmacały, o Słowie życia;
καὶ ζωὴ ἐφανερώθη, καὶ ἑωράκαμεν καὶ μαρτυροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον ἥτις ἦν πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν et vita manifestata est, et vidimus, et testamur, et annuntiamus vobis vitam æternam, quæ erat apud Patrem, et apparuit nobis: i życie uczyniło się widocznym, i zobaczyliśmy i zaświadczamy i oznajmiamy wam życie wieczne, które było przy Ojcu i uczyniło się widocznym nam;
ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν, ἀπαγγέλλομεν καὶ ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ᾽ ἡμῶν. καὶ κοινωνία δὲ ἡμετέρα μετὰ τοῦ πατρὸς καὶ μετὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. quod vidimus et audivimus, annuntiamus vobis, ut et vos societatem habeatis nobiscum, et societas nostra sit cum Patre, et cum Filio ejus Jesu Christo. co zobaczyliśmy i usłyszeliśmy, oznajmiamy i wam, aby i wy wspólnotę mieliście z nami. I wspólnota zaś nasza z Ojcem i z Synem jego, Jezusem Pomazańcem*.
* Pomazaniec = Mesjasz = Chrystus.
καὶ ταῦτα γράφομεν ἡμεῖς, ἵνα χαρὰ ἡμῶν πεπληρωμένη. Et hæc scribimus vobis ut gaudeatis, et gaudium vestrum sit plenum. I to piszemy my, aby radość nasza była wypełniona.
Życie w świetle
Καὶ ἔστιν αὕτη ἀγγελία ἣν ἀκηκόαμεν ἀπ᾽ αὐτοῦ καὶ ἀναγγέλλομεν ὑμῖν, ὅτι θεὸς φῶς ἐστιν καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία. Et hæc est annuntiatio, quam audivimus ab eo, et annuntiamus vobis: quoniam Deus lux est, et tenebræ in eo non sunt ullæ. I jest ta (oto) wieść, którą usłyszeliśmy od niego i oznajmiamy wam, że Bóg światłem jest i ciemność w nim nie jest żadna.
Ἐὰν εἴπωμεν ὅτι κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾽ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ σκότει περιπατῶμεν, ψευδόμεθα καὶ οὐ ποιοῦμεν τὴν ἀλήθειαν· Si dixerimus quoniam societatem habemus cum eo, et in tenebris ambulamus, mentimur, et veritatem non facimus. Jeśli rzeklibyśmy, że wspólnotę mamy z nim i w ciemności chodzilibyśmy, kłamiemy i nie czynimy prawdy.
ἐὰν δὲ ἐν τῷ φωτὶ περιπατῶμεν ὡς αὐτός ἐστιν ἐν τῷ φωτί, κοινωνίαν ἔχομεν μετ᾽ ἀλλήλων καὶ τὸ αἷμα Ἰησοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας. Si autem in luce ambulamus sicut et ipse est in luce, societatem habemus ad invicem, et sanguis Jesu Christi, Filii ejus, emundat nos ab omni peccato. Jeśli zaś w świetle chodzilibyśmy, jak on jest w świetle, wspólnotę mamy ze sobą nawzajem i krew Jezusa, Syna jego, oczyszcza nas od wszelkiego grzechu.
ἐὰν εἴπωμεν ὅτι ἁμαρτίαν οὐκ ἔχομεν, ἑαυτοὺς πλανῶμεν καὶ ἀλήθεια οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν. Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Jeśli rzeklibyśmy, że grzechu nie mamy, siebie samych zwodzimy i prawda nie jest w nas.
ἐὰν ὁμολογῶμεν τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, πιστός ἐστιν καὶ δίκαιος, ἵνα ἀφῇ ἡμῖν τὰς ἁμαρτίας καὶ καθαρίσῃ ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἀδικίας. Si confiteamur peccata nostra: fidelis est, et justus, ut remittat nobis peccata nostra, et emundet nos ab omni iniquitate. Jeśli wyznawalibyśmy* grzechy nasze, wierny jest i sprawiedliwy, (tak że) odpuści nam grzechy i oczyści nas ze wszelkiej niesprawiedliwości.
* Uznawalibyśmy (że grzeszymy).
ἐὰν εἴπωμεν ὅτι οὐχ ἡμαρτήκαμεν, ψεύστην ποιοῦμεν αὐτὸν καὶ λόγος αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν. Si dixerimus quoniam non peccavimus, mendacem facimus eum, et verbum ejus non est in nobis. Jeśli rzeklibyśmy, że nie zgrzeszyliśmy, kłamcą czynimy go i słowo jego nie jest w nas.
2
Τεκνία μου, ταῦτα γράφω ὑμῖν ἵνα μὴ ἁμάρτητε. καὶ ἐάν τις ἁμάρτῃ, παράκλητον ἔχομεν πρὸς τὸν πατέρα Ἰησοῦν Χριστὸν δίκαιον· Filioli mei, hæc scribo vobis, ut non peccetis. Sed et si quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum: Dzieci me, to piszę wam, aby nie zgrzeszyliście. I jeśli kto zgrzeszyłby, orędownika mamy przy Ojcu, Jezusa Pomazańca sprawiedliwego.
Określenie dzieci moje, odtąd częste (1J 2.12; 1J 2.28; 1J 3.7; 1J 3.18; 1J 4.4; 1J 5.21), wyraża stosunek piszącego do swych czytelników, nacechowany chrześcijańską miłością (por. J 13.33). W ten sposób wyrażali się niekiedy nauczyciele o swoich uczniach. Pouczenie zajmuje się zagadnieniem odpuszczenia grzechów popełnionych przez chrześcijan. Momentem istotnym jest wstawiennictwo Rzecznika (po grecku παράκλητoς) u Ojca Niebieskiego. Określenie Paraklet jest wyłącznie Janowe i znane dobrze z czwartej Ewangelii (por. kom. do J 14.16; kom. do J 14.26; kom. do J 15.26; kom. do J 16.7). Oznacza w niej jednak wyłącznie działanie Ducha Świętego, gdy tymczasem tutaj chodzi o wstawiennictwo Jezusa Chrystusa w niebie. Należy jednak podkreślić ścisłą współzależność działania Ducha Prawdy i Jezusa (podkreśla to kom. do J 14.16 nn), tak że istnieje pewna kontynuacja między wstawiennictwem Jezusa u Ojca za swoimi w czasie działalności ziemskiej i po uwielbieniu. Podówczas wstawiał się Jezus za nimi, by Ojciec ustrzegł ich od złego (J 17.15), obecnie zaś prosi Go o darowanie grzechów, w które popadli przez swoją słabość i ułomność (o wstawiennictwie por. Hbr 7.25). Krew Jezusa Chrystusa (1J 1.7 b) przebłagała Ojca nie tylko za dawne grzechy, lecz również zachowuje nadal swoją moc pojednania chrześcijan z Bogiem w następstwie aktualnie popełnianych przez nich grzechów. Idea "przebłagania" pochodzi ze ST i nawiązuje bądź to do ofiar przebłagalnych przewidywanych przez Prawo, bądź też do judaistycznych rozważań nad wynagrodzeniem zastępczym (por. np. 2Mch 6.28n). Podobnie jak inne instytucje dawnego Przymierza Chrystus wypełnił je w stopniu doskonałym. Toteż zadośćuczynienie Jego Krwi przewyższa nieskończenie swoją wielkością i zakresem, obejmującym całą ludzkość wszystkich czasów, wszystkie środki wynagradzające Bogu znane w ST.
καὶ αὐτὸς ἱλασμός ἐστιν περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, οὐ περὶ τῶν ἡμετέρων δὲ μόνον ἀλλὰ καὶ περὶ ὅλου τοῦ κόσμου. et ipse est propitiatio pro peccatis nostris: non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi. I on przebłaganiem* jest za grzechy nasze, nie za nasze zaś jedynie, ale i za całego świata.
* Ewentualnie "ofiarą przebłagalną".
Dowód wiary
Καὶ ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἐγνώκαμεν αὐτόν, ἐὰν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ τηρῶμεν. Et in hoc scimus quoniam cognovimus eum, si mandata ejus observemus. I (po) tym poznajemy, że poznaliśmy go, jeśli przykazania jego strzeżemy.
λέγων ὅτι Ἔγνωκα αὐτὸν καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ μὴ τηρῶν, ψεύστης ἐστὶν καὶ ἐν τούτῳ ἀλήθεια οὐκ ἔστιν· Qui dicit se nosse eum, et mandata ejus non custodit, mendax est, et in hoc veritas non est. Mówiący, że: Poznałem go, i przykazań jego nie strzegący, kłamcą jest i w nim prawda nie jest.
ὃς δ᾽ ἂν τηρῇ αὐτοῦ τὸν λόγον, ἀληθῶς ἐν τούτῳ ἀγάπη τοῦ θεοῦ τετελείωται, ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἐν αὐτῷ ἐσμεν. Qui autem servat verbum ejus, vere in hoc caritas Dei perfecta est: et in hoc scimus quoniam in ipso sumus. Który zaś strzegłby jego słowa, prawdziwie w tym miłość Boga doskonała się staje. (Po) tym poznajemy, że w nim jesteśmy.
λέγων ἐν αὐτῷ μένειν ὀφείλει καθὼς ἐκεῖνος περιεπάτησεν καὶ αὐτὸς οὕτως περιπατεῖν. Qui dicit se in ipso manere, debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare. Mówiący, w nim (że) (trwa)*, winien, jako on chodził, i sam [tak] chodzić.
Ἀγαπητοί, οὐκ ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν ἀλλ᾽ ἐντολὴν παλαιὰν ἣν εἴχετε ἀπ᾽ ἀρχῆς· ἐντολὴ παλαιά ἐστιν λόγος ὃν ἠκούσατε. Carissimi, non mandatum novum scribo vobis, sed mandatum vetus, quod habuistis ab initio. Mandatum vetus est verbum, quod audistis. Umiłowani, nie przykazanie nowe piszę wam, ale przykazanie stare, które macie od początku. Przykazaniem starym jest słowo, które usłyszeliście.
* Pozostaje.
πάλιν ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ἐστιν ἀληθὲς ἐν αὐτῷ καὶ ἐν ὑμῖν, ὅτι σκοτία παράγεται καὶ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν ἤδη φαίνει. Iterum mandatum novum scribo vobis, quod verum est et in ipso, et in vobis: quia tenebræ transierunt, et verum lumen jam lucet. Zarazem przykazanie nowe piszę wam, które jest prawdziwe w nim i w was, że ciemność przemija i światło prawdziwe już ukazuje się.
λέγων ἐν τῷ φωτὶ εἶναι καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μισῶν ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶν ἕως ἄρτι. Qui dicit se in luce esse, et fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc. Mówiący, w świetle (że jest), a brata jego nienawidzący, w ciemności jest aż do teraz.
ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ μένει καὶ σκάνδαλον ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν· Qui diligit fratrem suum, in lumine manet, et scandalum in eo non est. Miłujący brata jego w świetle pozostaje i potknięcie w nim nie jest.
δὲ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶν καὶ ἐν τῇ σκοτίᾳ περιπατεῖ καὶ οὐκ οἶδεν ποῦ ὑπάγει, ὅτι σκοτία ἐτύφλωσεν τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. Qui autem odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat, et nescit quo eat: quia tenebræ obcæcaverunt oculos ejus. Zaś nienawidzący brata jego w ciemności jest i w ciemności chodzi, i nie wie, gdzie idzie, bo ciemność oślepiła oczy jego.
Γράφω ὑμῖν, τεκνία, ὅτι ἀφέωνται ὑμῖν αἱ ἁμαρτίαι διὰ τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Scribo vobis, filioli, quoniam remittuntur vobis peccata propter nomen ejus. Piszę wam, dzieci, że odpuszczone są wam grzechy z powodu imienia jego.
γράφω ὑμῖν, πατέρες, ὅτι ἐγνώκατε τὸν ἀπ᾽ ἀρχῆς. γράφω ὑμῖν, νεανίσκοι, ὅτι νενικήκατε τὸν πονηρόν. Scribo vobis, patres, quoniam cognovistis eum, qui ab initio est. Scribo vobis, adolescentes, quoniam vicistis malignum. Piszę wam, ojcowie, że poznaliście (tego co) od początku. Piszę wam, młodzieńcy, że zwyciężyliście złego.
ἔγραψα ὑμῖν, παιδία, ὅτι ἐγνώκατε τὸν πατέρα. ἔγραψα ὑμῖν, πατέρες, ὅτι ἐγνώκατε τὸν ἀπ᾽ ἀρχῆς. ἔγραψα ὑμῖν, νεανίσκοι, ὅτι ἰσχυροί ἐστε καὶ λόγος τοῦ θεοῦ ἐν ὑμῖν μένει καὶ νενικήκατε τὸν πονηρόν. Scribo vobis, infantes, quoniam cognovistis patrem. Scribo vobis juvenes, quoniam fortes estis, et verbum Dei manet in vobis, et vicistis malignum. Napisałem wam, dzieci, że poznaliście Ojca. Napisałem wam, ojcowie, że poznaliście (tego co) od początku. Napisałem wam, młodzieńcy, że silni jesteście i słowo Boga w was pozostaje i zwyciężyliście złego.
Stosunek do świata
Μὴ ἀγαπᾶτε τὸν κόσμον μηδὲ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ. ἐάν τις ἀγαπᾷ τὸν κόσμον, οὐκ ἔστιν ἀγάπη τοῦ πατρὸς ἐν αὐτῷ· Nolite diligere mundum, neque ea quæ in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est caritas Patris in eo: Nie miłujcie świata ani (tego co) w świecie. Jeśli ktoś miłuje świat, nie jest miłość Ojca w nim.
ὅτι πᾶν τὸ ἐν τῷ κόσμῳ, ἐπιθυμία τῆς σαρκὸς καὶ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἀλαζονεία τοῦ βίου, οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ πατρὸς ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ κόσμου ἐστίν. quoniam omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia vitæ: quæ non est ex Patre, sed ex mundo est. Bo wszystko, (to) w świecie: pożądanie ciała, i pożądanie oczu, i samochwalstwo (tego) życia*, nie jest z Ojca, ale ze świata jest.
* Tego, co się w życiu posiada.
καὶ κόσμος παράγεται καὶ ἐπιθυμία αὐτοῦ, δὲ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα. Et mundus transit, et concupiscentia ejus: qui autem facit voluntatem Dei manet in æternum. I świat przemija, i pożądanie jego, zaś czyniący wolę Boga pozostaje na wiek.
Przeciwnik Chrystusa
Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστίν, καὶ καθὼς ἠκούσατε ὅτι ἀντίχριστος ἔρχεται, καὶ νῦν ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν, ὅθεν γινώσκομεν ὅτι ἐσχάτη ὥρα ἐστίν. Filioli, novissima hora est: et sicut audistis quia antichristus venit, et nunc antichristi multi facti sunt; unde scimus, quia novissima hora est. Dzieci. ostatnia godzina jest. i jako usłyszeliście, że przeciwnik Pomazańca* przychodzi. i teraz przeciwnicy Pomazańca liczni stali się. Stąd poznajemy, że ostatnia godzina jest.
* Albo też ktoś, kto chce zająć miejsce Pomazańca, zamiast Niego.
ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθαν ἀλλ᾽ οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν· εἰ γὰρ ἐξ ἡμῶν ἦσαν, μεμενήκεισαν ἂν μεθ᾽ ἡμῶν· ἀλλ᾽ ἵνα φανερωθῶσιν ὅτι οὐκ εἰσὶν πάντες ἐξ ἡμῶν. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis, nam, si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum: sed ut manifesti sint quoniam non sunt omnes ex nobis. Z nas wyszli, ale nie byli z nas. Gdyby bowiem z nas byli, pozostaliby z nami. Ale żeby stało się widoczne, że nie są wszyscy z nas.
καὶ ὑμεῖς χρῖσμα ἔχετε ἀπὸ τοῦ ἁγίου καὶ οἴδατε πάντες. Sed vos unctionem habetis a Sancto, et nostis omnia. I wy namaszczenie macie od Świętego i znacie wszyscy*.
* Wiele rękopisów: "wszystko".
οὐκ ἔγραψα ὑμῖν ὅτι οὐκ οἴδατε τὴν ἀλήθειαν ἀλλ᾽ ὅτι οἴδατε αὐτὴν καὶ ὅτι πᾶν ψεῦδος ἐκ τῆς ἀληθείας οὐκ ἔστιν. Non scripsi vobis quasi ignorantibus veritatem, sed quasi scientibus eam: et quoniam omne mendacium ex veritate non est. Nie napisałem wam, że nie znacie prawdy, ale że znacie ją, i że wszelkie kłamstwo z prawdy nie jest.
Τίς ἐστιν ψεύστης εἰ μὴ ἀρνούμενος ὅτι Ἰησοῦς οὐκ ἔστιν Χριστός; οὗτός ἐστιν ἀντίχριστος, ἀρνούμενος τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱόν. Quis est mendax, nisi is qui negat quoniam Jesus est Christus? Hic est antichristus, qui negat Patrem, et Filium. Kto jest kłamcą, jeśli nie wypierający się: "Jezus nie jest Pomazańcem"? Ten jest przeciwnik Pomazańca, wypierający się Ojca i Syna.
πᾶς ἀρνούμενος τὸν υἱὸν οὐδὲ τὸν πατέρα ἔχει, ὁμολογῶν τὸν υἱὸν καὶ τὸν πατέρα ἔχει. Omnis qui negat Filium, nec Patrem habet: qui confitetur Filium, et Patrem habet. Każdy wypierający się Syna, ani Ojca (nie) ma. Uznający Syna i Ojca ma.
ὑμεῖς ἠκούσατε ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἐν ὑμῖν μενέτω. ἐὰν ἐν ὑμῖν μείνῃ ἀπ᾽ ἀρχῆς ἠκούσατε, καὶ ὑμεῖς ἐν τῷ υἱῷ καὶ ἐν τῷ πατρὶ μενεῖτε. Vos quod audistis ab initio, in vobis permaneat: si in vobis permanserit quod audistis ab initio, et vos in Filio et Patre manebitis. Wy, co usłyszeliście od początku, w was niech pozostaje. Jeśli w was pozostanie, co od początku usłyszeliście, i wy w Synu i w Ojcu zostaniecie.
καὶ αὕτη ἐστὶν ἐπαγγελία ἣν αὐτὸς ἐπηγγείλατο ἡμῖν, τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον. Et hæc est repromissio, quam ipse pollicitus est nobis, vitam æternam. I ta (oto) jest obietnica, którą on sam obiecał nam, życie wieczne.
Ταῦτα ἔγραψα ὑμῖν περὶ τῶν πλανώντων ὑμᾶς. Hæc scripsi vobis de his, qui seducant vos. To napisałem wam o zwodzących was.
καὶ ὑμεῖς τὸ χρῖσμα ἐλάβετε ἀπ᾽ αὐτοῦ, μένει ἐν ὑμῖν καὶ οὐ χρείαν ἔχετε ἵνα τις διδάσκῃ ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ὡς τὸ αὐτοῦ χρῖσμα διδάσκει ὑμᾶς περὶ πάντων καὶ ἀληθές ἐστιν καὶ οὐκ ἔστιν ψεῦδος, καὶ καθὼς ἐδίδαξεν ὑμᾶς, μένετε ἐν αὐτῷ. Et vos unctionem, quam accepistis ab eo, maneat in vobis. Et non necesse habetis ut aliquis doceat vos: sed sicut unctio ejus docet vos de omnibus, et verum est, et non est mendacium. Et sicut docuit vos: manete in eo. I wy, namaszczenie, które wzięliście od niego, pozostaje w was i nie potrzebę macie, aby ktoś nauczał was; ale jak jego namaszczenie naucza was co do wszystkich (spraw), i prawdziwe jest i nie jest kłamstwem; i jako nauczył was, pozostawajcie w nim.
Dzieci Boże
Καὶ νῦν, τεκνία, μένετε ἐν αὐτῷ, ἵνα ἐὰν φανερωθῇ σχῶμεν παρρησίαν καὶ μὴ αἰσχυνθῶμεν ἀπ᾽ αὐτοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ. Et nunc, filioli, manete in eo: ut cum apparuerit, habeamus fiduciam, et non confundamur ab eo in adventu ejus. I teraz, dzieci, pozostawajcie w nim, aby, gdy uczyni się widocznym, mieliśmy śmiałość i nie doznaliśmy zawstydzenia od niego (przy) przybyciu jego.
ἐὰν εἰδῆτε ὅτι δίκαιός ἐστιν, γινώσκετε ὅτι καὶ πᾶς ποιῶν τὴν δικαιοσύνην ἐξ αὐτοῦ γεγέννηται. Si scitis quoniam justus est, scitote quoniam et omnis, qui facit justitiam, ex ipso natus est. Jeśli wiedzielibyście, że sprawiedliwy jest, poznajcie, że i każdy czyniący sprawiedliwość z niego zrodzony jest.
3
ἴδετε ποταπὴν ἀγάπην δέδωκεν ἡμῖν πατήρ, ἵνα τέκνα θεοῦ κληθῶμεν, καὶ ἐσμέν. διὰ τοῦτο κόσμος οὐ γινώσκει ἡμᾶς, ὅτι οὐκ ἔγνω αὐτόν. Videte qualem caritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus. Propter hoc mundus non novit nos: quia non novit eum. Spójrzcie, jakąż miłość dał nam Ojciec, aby dziećmi Boga zostaliśmy nazwani; i jesteśmy. Dla tego świat nie poznaje nas, bo nie poznał jego.
Ἀγαπητοί, νῦν τέκνα θεοῦ ἐσμεν, καὶ οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα. οἴδαμεν ὅτι ἐὰν φανερωθῇ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστιν. Carissimi, nunc filii Dei sumus: et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei erimus: quoniam videbimus eum sicuti est. Umiłowani, teraz dziećmi Boga jesteśmy, a jeszcze nie stało się widoczne, czym będziemy. Wiemy, że jeśli stanie się widocznym, podobni jemu będziemy, bo ujrzymy go jako jest.
To, co chrześcijanin posiada obecnie, zawdzięcza miłości Ojca. Miłość jest tym czynnikiem, dzięki któremu Bóg zniwelował nieskończony dystans dzielący Stwórcę od stworzenia, Świętego świętych - od grzesznika, by pociągnąć człowieka ku Sobie i uczynić go Sobie bliskim, godnym nosić tytuł dziecka Bożego. Ta miłość, którą Jezus przyrzekł swoim na Ostatniej Wieczerzy (J 16.27) - zwracając się do grona swych uczniów, staje się teraz udziałem każdego chrześcijanina z tytułu trwania w Chrystusie. Dzieckiem Bożym staje się chrześcijanin jako narodzony z Boga (1J 3.9). Mocą tego pochodzenia otrzymuje on dar Ducha ("namaszczenie").
καὶ πᾶς ἔχων τὴν ἐλπίδα ταύτην ἐπ᾽ αὐτῷ ἁγνίζει ἑαυτόν, καθὼς ἐκεῖνος ἁγνός ἐστιν. Et omnis qui habet hanc spem in eo, sanctificat se, sicut et ille sanctus est. I każdy mający nadzieję tę w nim, czyni nieskalanym siebie, jako on nieskalany jest.
Πᾶς ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν καὶ τὴν ἀνομίαν ποιεῖ, καὶ ἁμαρτία ἐστὶν ἀνομία. Omnis qui facit peccatum, et iniquitatem facit: et peccatum est iniquitas. Każdy czyniący grzech i bezprawie czyni, i grzech jest bezprawiem.
καὶ οἴδατε ὅτι ἐκεῖνος ἐφανερώθη, ἵνα τὰς ἁμαρτίας ἄρῃ, καὶ ἁμαρτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν. Et scitis quia ille apparuit ut peccata nostra tolleret: et peccatum in eo non est. I wiecie, że on stał się widocznym, aby grzechy usunął, i grzech w nim nie jest.
πᾶς ἐν αὐτῷ μένων οὐχ ἁμαρτάνει· πᾶς ἁμαρτάνων οὐχ ἑώρακεν αὐτὸν οὐδὲ ἔγνωκεν αὐτόν. Omnis qui in eo manet, non peccat: et omnis qui peccat, non vidit eum, nec cognovit eum. Każdy w nim pozostający nie grzeszy. Każdy grzeszący nie ujrzał go ani poznał go.
Τεκνία, μηδεὶς πλανάτω ὑμᾶς· ποιῶν τὴν δικαιοσύνην δίκαιός ἐστιν, καθὼς ἐκεῖνος δίκαιός ἐστιν· Filioli, nemo vos seducat. Qui facit justitiam, justus est, sicut et ille justus est. Dzieci, nikt niech (nie) zwodzi was. Czyniący sprawiedliwość sprawiedliwy jest, jako on sprawiedliwy jest.
ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν, ὅτι ἀπ᾽ ἀρχῆς διάβολος ἁμαρτάνει. εἰς τοῦτο ἐφανερώθη υἱὸς τοῦ θεοῦ, ἵνα λύσῃ τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου. Qui facit peccatum, ex diabolo est: quoniam ab initio diabolus peccat. In hoc apparuit Filius Dei, ut dissolvat opera diaboli. Czyniący grzech z oszczercy jest, bo od początku oszczerca grzeszy. Po to stał się widocznym Syn Boga, aby zniweczył* dzieła oszczercy.
* Dosłownie: "rozwiązał", czyli unieważnił.
Πᾶς γεγεννημένος ἐκ τοῦ θεοῦ ἁμαρτίαν οὐ ποιεῖ, ὅτι σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει, καὶ οὐ δύναται ἁμαρτάνειν, ὅτι ἐκ τοῦ θεοῦ γεγέννηται. Omnis qui natus est ex Deo, peccatum non facit: quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest peccare, quoniam ex Deo natus est. Każdy zrodzony z Boga grzechu nie czyni, bo nasienie jego w nim pozostaje. I nie może grzeszyć, bo z Boga zrodzony jest.
ἐν τούτῳ φανερά ἐστιν τὰ τέκνα τοῦ θεοῦ καὶ τὰ τέκνα τοῦ διαβόλου· πᾶς μὴ ποιῶν δικαιοσύνην οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ θεοῦ, καὶ μὴ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ. In hoc manifesti sunt filii Dei, et filii diaboli. Omnis qui non est justus, non est ex Deo, et qui non diligit fratrem suum: W tym widoczne są dzieci Boga i dzieci oszczercy: każdy nie czyniący sprawiedliwości nie jest z Boga. i nie miłujący brata jego.
Wzajemna miłość
Ὅτι αὕτη ἐστὶν ἀγγελία ἣν ἠκούσατε ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἵνα ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, quoniam hæc est annuntiatio, quam audistis ab initio, ut diligatis alterutrum. Bo ta jest wieść, którą usłyszeliście od początku, aby miłowaliśmy jedni drugich.
οὐ καθὼς Κάϊν ἐκ τοῦ πονηροῦ ἦν καὶ ἔσφαξεν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ· καὶ χάριν τίνος ἔσφαξεν αὐτόν; ὅτι τὰ ἔργα αὐτοῦ πονηρὰ ἦν τὰ δὲ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ δίκαια. Non sicut Cain, qui ex maligno erat, et occidit fratrem suum. Et propter quid occidit eum? Quoniam opera ejus maligna erant: fratris autem ejus, justa. Nie jako Kain ze złego był i zabił brata jego. I dzięki czemu zabił go? Bo czyny jego złe były, zaś brata jego sprawiedliwe.
μὴ θαυμάζετε, ἀδελφοί, εἰ μισεῖ ὑμᾶς κόσμος. Nolite mirari, fratres, si odit vos mundus. [I] nie dziwcie się, bracia, jeśli nienawidzi was świat.
ἡμεῖς οἴδαμεν ὅτι μεταβεβήκαμεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν, ὅτι ἀγαπῶμεν τοὺς ἀδελφούς· μὴ ἀγαπῶν μένει ἐν τῷ θανάτῳ. Nos scimus quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit, manet in morte: My wiemy, że przeszliśmy ze śmierci w życie, bo miłujemy braci. Nie miłujący pozostaje w śmierci.
πᾶς μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἀνθρωποκτόνος ἐστίν, καὶ οἴδατε ὅτι πᾶς ἀνθρωποκτόνος οὐκ ἔχει ζωὴν αἰώνιον ἐν αὐτῷ μένουσαν. omnis qui odit fratrem suum, homicida est. Et scitis quoniam omnis homicida non habet vitam æternam in semetipso manentem. Każdy nienawidzący brata jego człowieka zabójcą jest, i wiecie, że wszelki człowieka zabójca nie ma życia wiecznego w nim pozostającego.
ἐν τούτῳ ἐγνώκαμεν τὴν ἀγάπην, ὅτι ἐκεῖνος ὑπὲρ ἡμῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἔθηκεν· καὶ ἡμεῖς ὀφείλομεν ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν τὰς ψυχὰς θεῖναι. In hoc cognovimus caritatem Dei, quoniam ille animam suam pro nobis posuit: et nos debemus pro fratribus animas ponere. (Po) tym poznaliśmy miłość, że on za nas życie* jego położył. I my winniśmy za braci życie* położyć.
* Dusza oznacza tu życie.
ὃς δ᾽ ἂν ἔχῃ τὸν βίον τοῦ κόσμου καὶ θεωρῇ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ χρείαν ἔχοντα καὶ κλείσῃ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ ἀπ᾽ αὐτοῦ, πῶς ἀγάπη τοῦ θεοῦ μένει ἐν αὐτῷ; Qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo: quomodo caritas Dei manet in eo? Który zaś miałby (dostatek)* świata i widziałby brata jego potrzebę mającego i zamknąłby (wnętrze)** jego od niego, jak miłość Boga pozostaje w nim?
* Dosłownie: "życie", w sensie: "środki na życie zapewnione".
** Dosłownie "wnętrzności" (symbolizujące uczucia, zwłaszcza współczucie).
Τεκνία, μὴ ἀγαπῶμεν λόγῳ μηδὲ τῇ γλώσσῃ ἀλλὰ ἐν ἔργῳ καὶ ἀληθείᾳ. Filioli mei, non diligamus verbo neque lingua, sed opere et veritate: Dzieci, nie miłujmy słowem ani językiem, ale w czynie i prawdzie.
Ἐν τούτῳ γνωσόμεθα ὅτι ἐκ τῆς ἀληθείας ἐσμέν, καὶ ἔμπροσθεν αὐτοῦ πείσομεν τὴν καρδίαν ἡμῶν, in hoc cognoscimus quoniam ex veritate sumus: et in conspectu ejus suadebimus corda nostra. [I] (po) tym poznamy, że z prawdy jesteśmy, i wobec niego przekonamy serce nasze,
ὅτι ἐὰν καταγινώσκῃ ἡμῶν καρδία, ὅτι μείζων ἐστὶν θεὸς τῆς καρδίας ἡμῶν καὶ γινώσκει πάντα. Quoniam si reprehenderit nos cor nostrum: major est Deus corde nostro, et novit omnia. bo jeśli obwiniać będzie nas serce, bo większy jest Bóg (od) serca naszego i poznaje wszystko.
Ἀγαπητοί, ἐὰν καρδία ἡμῶν μὴ καταγινώσκῃ, παρρησίαν ἔχομεν πρὸς τὸν θεὸν Carissimi, si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum: Umiłowani, jeśli serce [nas] nie będzie obwiniać, śmiałość mamy do Boga
καὶ ἐὰν αἰτῶμεν λαμβάνομεν ἀπ᾽ αὐτοῦ, ὅτι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ τηροῦμεν καὶ τὰ ἀρεστὰ ἐνώπιον αὐτοῦ ποιοῦμεν. et quidquid petierimus, accipiemus ab eo: quoniam mandata ejus custodimus, et ea, quæ sunt placita coram eo, facimus. i (o) co prosić będziemy, otrzymujemy od niego, bo przykazania jego strzeżemy i (te) podobające się przed nim czynimy.
καὶ αὕτη ἐστὶν ἐντολὴ αὐτοῦ, ἵνα πιστεύσωμεν τῷ ὀνόματι τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, καθὼς ἔδωκεν ἐντολὴν ἡμῖν. Et hoc est mandatum ejus: ut credamus in nomine Filii ejus Jesu Christi: et diligamus alterutrum, sicut dedit mandatum nobis. I to jest przykazanie jego, aby uwierzyliśmy imieniu Syna jego, Jezusa Chrystusa, i miłowaliśmy jedni drugich, jako dał przykazanie nam.
καὶ τηρῶν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει καὶ αὐτὸς ἐν αὐτῷ· καὶ ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι μένει ἐν ἡμῖν, ἐκ τοῦ πνεύματος οὗ ἡμῖν ἔδωκεν. Et qui servat mandata ejus, in illo manet, et ipse in eo: et in hoc scimus quoniam manet in nobis, de Spiritu quem dedit nobis. I strzegący przykazań jego w Nim pozostaje i On w nim. I (po) tym poznajemy, że pozostaje w nas: z Ducha, którego nam dał.
4
Duch Święty a przeciwnicy Chrystusa
Ἀγαπητοί, μὴ παντὶ πνεύματι πιστεύετε ἀλλὰ δοκιμάζετε τὰ πνεύματα εἰ ἐκ τοῦ θεοῦ ἐστιν, ὅτι πολλοὶ ψευδοπροφῆται ἐξεληλύθασιν εἰς τὸν κόσμον. Carissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus si ex Deo sint: quoniam multi pseudoprophetæ exierunt in mundum. Umiłowani, nie każdemu duchowi wierzcie, ale badajcie duchy, czy z Boga (są), bo liczni kłamliwi prorocy wyszli na świat.
ἐν τούτῳ γινώσκετε τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ· πᾶν πνεῦμα ὁμολογεῖ Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα ἐκ τοῦ θεοῦ ἐστιν, In hoc cognoscitur Spiritus Dei: omnis spiritus qui confitetur Jesum Christum in carne venisse, ex Deo est: (Po) tym poznajecie ducha Boga: wszelki duch, który wyznaje Jezusa Pomazańca w ciele przybyłego, od Boga jest,
καὶ πᾶν πνεῦμα μὴ ὁμολογεῖ τὸν Ἰησοῦν ἐκ τοῦ θεοῦ οὐκ ἔστιν· καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ τοῦ ἀντιχρίστου, ἀκηκόατε ὅτι ἔρχεται, καὶ νῦν ἐν τῷ κόσμῳ ἐστὶν ἤδη. et omnis spiritus qui solvit Jesum, ex Deo non est, et hic est antichristus, de quo audistis quoniam venit, et nunc jam in mundo est. i wszelki duch, który nie wyznaje Jezusa, od Boga nie jest, i to jest (ten) przeciwnika Pomazańca*, (o) którym usłyszeliście, że przychodzi, i teraz w świecie jest już.
* Albo też ktoś, kto chce zająć miejsce Pomazańca, zamiast Niego.
Kryterium rozróżnienia duchów jest przede wszystkim chrystologiczne: wyznanie, że Jezus Chrystus przyszedł na świat w ciele świadczy o Bożym pochodzeniu działającego w tym człowieku ducha. Formuła wyznania kieruje się przeciw doketyzmowi; a wyrażenie w ciele (σάρξ) podkreśla jednoznacznie realizm cielesnej egzystencji Jezusa Chrystusa. Może chodzi przede wszystkim o stwierdzenie wcielenia Jezusa (por. J 1.14), tym bardziej, że negatywna postać wyznania (1J 4.3) mówi ogólnie o "nieuznawaniu Jezusa Chrystusa", nie zaś o negacji Jego przyjścia na świat w ciele. To spostrzeżenie jest zwłaszcza wtedy słuszne, gdy zidentyfikuje się błędnowierców z gnostycyzującymi heretykami. Ci utrzymują bowiem, że człowiek może nawiązać kontakt z Bogiem drogą samoodkupienia, uważają więc przyjście Jezusa w celu zgładzenia grzechów ludzkości i odkupienia jej za niepotrzebne. Takie założenie nie może pochodzić od Ducha Bożego, ale zdradza działanie ducha pozostającego pod władzą antychrysta (por. 1J 2.18; 2J 1.7). O jego wystąpieniu w ostatniej godzinie zob. kom. do 1J 2.18
ὑμεῖς ἐκ τοῦ θεοῦ ἐστε, τεκνία, καὶ νενικήκατε αὐτούς, ὅτι μείζων ἐστὶν ἐν ὑμῖν ἐν τῷ κόσμῳ. Vos ex Deo estis filioli, et vicistis eum, quoniam major est qui in vobis est, quam qui in mundo. Wy z Boga jesteście, dzieci, i zwyciężyliście ich, bo większy jest (ten) w was, niż (ten) w świecie.
αὐτοὶ ἐκ τοῦ κόσμου εἰσίν, διὰ τοῦτο ἐκ τοῦ κόσμου λαλοῦσιν καὶ κόσμος αὐτῶν ἀκούει. Ipsi de mundo sunt: ideo de mundo loquuntur, et mundus eos audit. Oni ze świata są. Dla tego ze świata mówią i świat ich słucha.
ἡμεῖς ἐκ τοῦ θεοῦ ἐσμεν, γινώσκων τὸν θεὸν ἀκούει ἡμῶν, ὃς οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ θεοῦ οὐκ ἀκούει ἡμῶν. ἐκ τούτου γινώσκομεν τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας καὶ τὸ πνεῦμα τῆς πλάνης. Nos ex Deo sumus. Qui novit Deum, audit nos; qui non est ex Deo, non audit nos: in hoc cognoscimus Spiritum veritatis, et spiritum erroris. My z Boga jesteśmy. Znający Boga słucha nas, który nie jest z Boga, nie słucha nas. Z tego poznajemy ducha prawdy i ducha zwodzenia.
Boża miłość
Ἀγαπητοί, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, ὅτι ἀγάπη ἐκ τοῦ θεοῦ ἐστιν, καὶ πᾶς ἀγαπῶν ἐκ τοῦ θεοῦ γεγέννηται καὶ γινώσκει τὸν θεόν. Carissimi, diligamus nos invicem: quia caritas ex Deo est. Et omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Umiłowani. miłujmy jedni drugich. bo miłość z Boga jest, i każdy miłujący z Boga zrodzony jest i zna Boga.
μὴ ἀγαπῶν οὐκ ἔγνω τὸν θεόν, ὅτι θεὸς ἀγάπη ἐστίν. Qui non diligit, non novit Deum: quoniam Deus caritas est. Nie miłujący nie zna Boga, bo Bóg miłością jest.
ἐν τούτῳ ἐφανερώθη ἀγάπη τοῦ θεοῦ ἐν ἡμῖν, ὅτι τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἀπέσταλκεν θεὸς εἰς τὸν κόσμον ἵνα ζήσωμεν δι᾽ αὐτοῦ. In hoc apparuit caritas Dei in nobis, quoniam Filium suum unigenitum misit Deus in mundum, ut vivamus per eum. W tym stała się widoczna miłość Boga wśród nas, że Syna jego jednorodzonego wysłał Bóg na świat, aby żyliśmy* przez niego.
* Życie uzyskaliśmy.
ἐν τούτῳ ἐστὶν ἀγάπη, οὐχ ὅτι ἡμεῖς ἠγαπήκαμεν τὸν θεὸν ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς καὶ ἀπέστειλεν τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἱλασμὸν περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν. In hoc est caritas: non quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos, et misit Filium suum propitiationem pro peccatis nostris. W tym jest miłość, nie że my umiłowaliśmy Boga, ale że on sam umiłował nas i wysłał Syna jego, przebłaganie* za grzechy nasze.
* Ofiarę przebłagalną.
Ἀγαπητοί, εἰ οὕτως θεὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς, καὶ ἡμεῖς ὀφείλομεν ἀλλήλους ἀγαπᾶν. Carissimi, si sic Deus dilexit nos: et nos debemus alterutrum diligere. Umiłowani, jeśli tak Bóg umiłował nas, i my winniśmy jedni drugich miłować.
θεὸν οὐδεὶς πώποτε τεθέαται. ἐὰν ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, θεὸς ἐν ἡμῖν μένει καὶ ἀγάπη αὐτοῦ ἐν ἡμῖν τετελειωμένη ἐστιν. Deum nemo vidit umquam. Si diligamus invicem, Deus in nobis manet, et caritas ejus in nobis perfecta est. Boga nikt nigdy (nie) obejrzał. Jeśli miłujemy jedni drugich, Bóg w nas pozostaje i miłość jego w nas doskonała jest.
Ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἐν αὐτῷ μένομεν καὶ αὐτὸς ἐν ἡμῖν, ὅτι ἐκ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ δέδωκεν ἡμῖν. In hoc cognoscimus quoniam in eo manemus, et ipse in nobis: quoniam de Spiritu suo dedit nobis. (Po) tym poznajemy, że w nim pozostajemy i on w nas, że z Ducha jego dał nam.
καὶ ἡμεῖς τεθεάμεθα καὶ μαρτυροῦμεν ὅτι πατὴρ ἀπέσταλκεν τὸν υἱὸν σωτῆρα τοῦ κόσμου. Et vos vidimus, et testificamur quoniam Pater misit Filium suum Salvatorem mundi. I my obejrzeliśmy i świadczymy, że Ojciec wysłał Syna, Wybawcę świata.
ὃς ἐὰν ὁμολογήσῃ ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν υἱὸς τοῦ θεοῦ, θεὸς ἐν αὐτῷ μένει καὶ αὐτὸς ἐν τῷ θεῷ. Quisquis confessus fuerit quoniam Jesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo. Który wyzna, że Jezus jest Synem Boga, Bóg w nim pozostaje i on w Bogu.
καὶ ἡμεῖς ἐγνώκαμεν καὶ πεπιστεύκαμεν τὴν ἀγάπην ἣν ἔχει θεὸς ἐν ἡμῖν. θεὸς ἀγάπη ἐστίν, καὶ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐν τῷ θεῷ μένει καὶ θεὸς ἐν αὐτῷ μένει. Et nos cognovimus, et credidimus caritati, quam habet Deus in nobis. Deus caritas est: et qui manet in caritate, in Deo manet, et Deus in eo. I my poznaliśmy i uwierzyliśmy miłości, którą ma* Bóg w nas. Bóg miłością jest i pozostający w miłości w Bogu pozostaje, i Bóg w nim pozostaje.
* Sens zapewne: ponieważ ją wlał, objawił w nas: albo: ma miłość do nas.
ἐν τούτῳ τετελείωται ἀγάπη μεθ᾽ ἡμῶν, ἵνα παρρησίαν ἔχωμεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, ὅτι καθὼς ἐκεῖνός ἐστιν καὶ ἡμεῖς ἐσμεν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ. In hoc perfecta est caritas Dei nobiscum, ut fiduciam habeamus in die judicii: quia sicut ille est, et nos sumus in hoc mundo. W tym doskonała się stała miłość z nami, (że) śmiałość mamy* w dniu sądu, że jak On jest, i my jesteśmy w świecie tym.
* Oczekujemy śmiało, z ufną pewnością.
φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τῇ ἀγάπῃ ἀλλ᾽ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον, ὅτι φόβος κόλασιν ἔχει, δὲ φοβούμενος οὐ τετελείωται ἐν τῇ ἀγάπῃ. Timor non est in caritate: sed perfecta caritas foras mittit timorem, quoniam timor pœnam habet: qui autem timet, non est perfectus in caritate. Strach nie jest w miłości, ale doskonała miłość na zewnątrz wyrzuca strach, bo strach udrękę ma*, zaś bojący się nie stał się pełny w miłości.
* Pociąga za sobą udrękę.
ἡμεῖς ἀγαπῶμεν, ὅτι αὐτὸς πρῶτος ἠγάπησεν ἡμᾶς. Nos ergo diligamus Deum, quoniam Deus prior dilexit nos. My miłujemy, bo on pierwszy umiłował nas.
ἐάν τις εἴπῃ ὅτι Ἀγαπῶ τὸν θεὸν καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μισῇ, ψεύστης ἐστίν· γὰρ μὴ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ὃν ἑώρακεν, τὸν θεὸν ὃν οὐχ ἑώρακεν οὐ δύναται ἀγαπᾶν. Si quis dixerit, Quoniam diligo Deum, et fratrem suum oderit, mendax est. Qui enim non diligit fratrem suum quem vidit, Deum, quem non vidit, quomodo potest diligere? Jeśli ktoś rzekłby:,, Miłuję Boga", a brata jego nienawidziłby, kłamcą jest. Bowiem nie miłujący brata jego, którego ujrzał*. Boga, którego nie ujrzał*, nie może miłować.
* I widzi (perfectum).
καὶ ταύτην τὴν ἐντολὴν ἔχομεν ἀπ᾽ αὐτοῦ, ἵνα ἀγαπῶν τὸν θεὸν ἀγαπᾷ καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ. Et hoc mandatum habemus a Deo: ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. I to przykazanie mamy od niego. aby miłujący Boga. miłował i brata jego.
5
Wiara i życie
Πᾶς πιστεύων ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν Χριστός, ἐκ τοῦ θεοῦ γεγέννηται, καὶ πᾶς ἀγαπῶν τὸν γεννήσαντα ἀγαπᾷ καὶ τὸν γεγεννημένον ἐξ αὐτοῦ. Omnis qui credit quoniam Jesus est Christus, ex Deo natus est. Et omnis qui diligit eum qui genuit, diligit et eum qui natus est ex eo. Każdy wierzący, że Jezus jest Pomazańcem, z Boga zrodził się, i każdy miłujący (tego), (który zrodził), miłuje [i] zrodzonego z niego.
ἐν τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἀγαπῶμεν τὰ τέκνα τοῦ θεοῦ, ὅταν τὸν θεὸν ἀγαπῶμεν καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ποιῶμεν. In hoc cognoscimus quoniam diligamus natos Dei, cum Deum diligamus, et mandata ejus faciamus. (Po) tym poznajemy, że miłujemy dzieci Boga, kiedy Boga miłujemy i przykazania jego czynimy.
αὕτη γάρ ἐστιν ἀγάπη τοῦ θεοῦ, ἵνα τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ τηρῶμεν, καὶ αἱ ἐντολαὶ αὐτοῦ βαρεῖαι οὐκ εἰσίν. Hæc est enim caritas Dei, ut mandata ejus custodiamus: et mandata ejus gravia non sunt. Ta bowiem jest miłość Boga, aby przykazań jego strzegliśmy; i przykazania jego ciężkie nie są.
ὅτι πᾶν τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ θεοῦ νικᾷ τὸν κόσμον· καὶ αὕτη ἐστὶν νίκη νικήσασα τὸν κόσμον, πίστις ἡμῶν. Quoniam omne quod natum est ex Deo, vincit mundum: et hæc est victoria, quæ vincit mundum, fides nostra. Bo wszystko zrodzone z Boga, zwycięża świat. I to jest zwycięstwo, (które zwyciężyło) świat, wiara nasza.
Pierwsze trzy wiersze piątego rozdziału kontynuują jeszcze poprzedni temat autentycznej miłości. Wiara stanowi dalsze kryterium świadczące o narodzeniu się z Boga. Wyraża ją zwięzła formuła chrystologiczna: Jezus jest Mesjaszem. Brak miłości bliźniego, który otrzymał życie wieczne od Boga, jest nie do pogodzenia z miłością do samego Dawcy życia. Pozytywnie: kto miłuje Ojca i Syna, ten z konieczności miłuje i obdarzonych przez Nich braci. Nie jest to jakaś czysta naturalna skłonność, świadomość więzów człowieczeństwa, ale formalne posłuszeństwo przykazaniom, podobne do wykonywania nakazów ojca przez dzieci. Rzecz charakterystyczna, że Autor listu przedstawia tutaj (jak już poprzednio) miłość chrześcijańską w znaczeniu przede wszystkim miłości ku braciom (dzieciom Bożym), tj. chrześcijanom. Ten pozornie zacieśniony punkt widzenia w porównaniu z uniwersalistycznym nakazem miłości Chrystusa ma swe uzasadnienie w konkretnej sytuacji wspólnot chrześcijańskich. Są one uwikłane w walkę z całym zespołem sił przeciwnych Bogu, z szatanem na czele. Najskuteczniejszą siłą obronną chrześcijaństwa, warunkiem pełnej jego dynamiki, jest właśnie wzajemna miłość. Postulat zachowywania przykazań Chrystusowych (moje) został wyrażony w J 14.15; J 14.21. W przeciwieństwie do kazuistycznych postulatów etycznych rabinizmu (naświetla je Jezus u Mt 23.1-33) stanowiących ciężar nie do uniesienia (Mt 23.4), przykazania te nie są ciężkie, bowiem odpowiadają wewnętrznym potrzebom człowieka zrodzonego z Boga. Jezus wzywał u Mt 11.28-30 (kom.) pod swe lekkie i pełne dobroci jarzmo.
τίς δέ ἐστιν νικῶν τὸν κόσμον εἰ μὴ πιστεύων ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν υἱὸς τοῦ θεοῦ; Quis est, qui vincit mundum, nisi qui credit quoniam Jesus est Filius Dei? Kto [zaś] jest zwyciężający świat, jeśli nie wierzący, że Jezus jest Synem Boga?
Οὗτός ἐστιν ἐλθὼν δι᾽ ὕδατος καὶ αἵματος, Ἰησοῦς Χριστός, οὐκ ἐν τῷ ὕδατι μόνον ἀλλ᾽ ἐν τῷ ὕδατι καὶ ἐν τῷ αἵματι· καὶ τὸ πνεῦμά ἐστιν τὸ μαρτυροῦν, ὅτι τὸ πνεῦμά ἐστιν ἀλήθεια. Hic est, qui venit per aquam et sanguinem, Jesus Christus: non in aqua solum, sed in aqua et sanguine. Et Spiritus est, qui testificatur quoniam Christus est veritas. Ten jest, (który przyszedł) przez wodę i krew, Jezus Pomazaniec. Nie w wodzie jedynie, ale w wodzie i we krwi. I duch jest świadczący, bo duch jest prawdą.
ὅτι τρεῖς εἰσιν οἱ μαρτυροῦντες, Et tres sunt, qui testimonium dant in terra: Bo trzej są świadczący:
τὸ πνεῦμα καὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸ αἷμα, καὶ οἱ τρεῖς εἰς τὸ ἕν εἰσιν. spiritus, et aqua, et sanguis: et hi tres unum sunt. Duch, i woda, i krew, i trzej w jedno są.
εἰ τὴν μαρτυρίαν τῶν ἀνθρώπων λαμβάνομεν, μαρτυρία τοῦ θεοῦ μείζων ἐστίν· ὅτι αὕτη ἐστὶν μαρτυρία τοῦ θεοῦ ὅτι μεμαρτύρηκεν περὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. Si testimonium hominum accipimus, testimonium Dei majus est: quoniam hoc est testimonium Dei, quod majus est, quoniam testificatus est de Filio suo. Jeśli świadectwo ludzi bierzemy, świadectwo Boga większe jest, bo to jest świadectwo Boga, że zaświadczył o Synu jego.
πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ ἔχει τὴν μαρτυρίαν ἐν ἑαυτῷ, μὴ πιστεύων τῷ θεῷ ψεύστην πεποίηκεν αὐτόν, ὅτι οὐ πεπίστευκεν εἰς τὴν μαρτυρίαν ἣν μεμαρτύρηκεν θεὸς περὶ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. Qui credit in Filium Dei, habet testimonium Dei in se. Qui non credit Filio, mendacem facit eum: quia non credit in testimonium quod testificatus est Deus de Filio suo. Wierzący w Syna Boga ma świadectwo w sobie. Nie wierzący Bogu kłamcą uczynił go, bo nie uwierzył w świadectwo, którym zaświadczył Bóg o Synu jego.
καὶ αὕτη ἐστὶν μαρτυρία, ὅτι ζωὴν αἰώνιον ἔδωκεν ἡμῖν θεός, καὶ αὕτη ζωὴ ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ ἐστιν. Et hoc est testimonium, quoniam vitam æternam dedit nobis Deus: et hæc vita in Filio ejus est. I to jest świadectwo, że życie wieczne dał nam Bóg, i to życie w Synu jego jest.
ἔχων τὸν υἱὸν ἔχει τὴν ζωήν· μὴ ἔχων τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ τὴν ζωὴν οὐκ ἔχει. Qui habet Filium, habet vitam: qui non habet Filium, vitam non habet. Mający Syna ma życie. Nie mający Syna Boga życia nie ma.
Uwagi końcowe
Ταῦτα ἔγραψα ὑμῖν ἵνα εἰδῆτε ὅτι ζωὴν ἔχετε αἰώνιον, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. Hæc scribo vobis ut sciatis quoniam vitam habetis æternam, qui creditis in nomine Filii Dei. To napisałem wam, aby wiedzieliście, że życie macie wieczne, wierzącym w imię Syna Boga.
καὶ αὕτη ἐστὶν παρρησία ἣν ἔχομεν πρὸς αὐτὸν ὅτι ἐάν τι αἰτώμεθα κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ ἀκούει ἡμῶν. Et hæc est fiducia, quam habemus ad eum: quia quodcumque petierimus, secundum voluntatem ejus, audit nos. I ta jest śmiałość*, którą mamy do niego, że jeśli (o) coś poprosimy według woli jego. słucha nas.
* Otwartość, ufność.
καὶ ἐὰν οἴδαμεν ὅτι ἀκούει ἡμῶν ἐὰν αἰτώμεθα, οἴδαμεν ὅτι ἔχομεν τὰ αἰτήματα ᾐτήκαμεν ἀπ᾽ αὐτοῦ. Et scimus quia audit nos quidquid petierimus: scimus quoniam habemus petitiones quas postulamus ab eo. I jeśli wiemy, że słucha nas. (o) co poprosimy, wiemy, że mamy prośby, które poprosiliśmy od niego.
Ἐάν τις ἴδῃ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἁμαρτάνοντα ἁμαρτίαν μὴ πρὸς θάνατον, αἰτήσει καὶ δώσει αὐτῷ ζωήν, τοῖς ἁμαρτάνουσιν μὴ πρὸς θάνατον. ἔστιν ἁμαρτία πρὸς θάνατον· οὐ περὶ ἐκείνης λέγω ἵνα ἐρωτήσῃ. Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem, petat, et dabitur ei vita peccanti non ad mortem. Est peccatum ad mortem: non pro illo dico ut roget quis. Jeśli ktoś ujrzy brata jego grzeszącego grzechem nie ku śmierci, (niech) poprosi, i da mu życie, (tym) grzeszącym nie ku śmierci. Jest grzech ku śmierci, nie co do tego* mówię, aby prosił.
* Grzechu mianowicie.
πᾶσα ἀδικία ἁμαρτία ἐστίν, καὶ ἔστιν ἁμαρτία οὐ πρὸς θάνατον. Omnis iniquitas, peccatum est: et est peccatum ad mortem. Wszelka niesprawiedliwość grzechem jest; i jest grzech nie ku śmierci.
Οἴδαμεν ὅτι πᾶς γεγεννημένος ἐκ τοῦ θεοῦ οὐχ ἁμαρτάνει, ἀλλ᾽ γεννηθεὶς ἐκ τοῦ θεοῦ τηρεῖ αὐτὸν καὶ πονηρὸς οὐχ ἅπτεται αὐτοῦ. Scimus quia omnis qui natus est ex Deo, non peccat: sed generatio Dei conservat eum, et malignus non tangit eum. Wiemy, że każdy zrodzony z Boga nie grzeszy, ale który zrodził się z Boga strzeże go, i zły nie dotyka go.
οἴδαμεν ὅτι ἐκ τοῦ θεοῦ ἐσμεν καὶ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται. Scimus quoniam ex Deo sumus: et mundus totus in maligno positus est. Wiemy, że z Boga jesteśmy, i świat cały w złym leży.
οἴδαμεν δὲ ὅτι υἱὸς τοῦ θεοῦ ἥκει καὶ δέδωκεν ἡμῖν διάνοιαν ἵνα γινώσκωμεν τὸν ἀληθινόν, καὶ ἐσμὲν ἐν τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. οὗτός ἐστιν ἀληθινὸς θεὸς καὶ ζωὴ αἰώνιος. Et scimus quoniam Filius Dei venit, et dedit nobis sensum ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus. Hic est verus Deus, et vita æterna. Wierny zaś, że Syn Boga nadchodzi i dał nam myślenie, aby poznawaliśmy Prawdziwego. I jesteśmy w Prawdziwym, w Synu jego. Jezusie Pomazańcu: ten jest prawdziwy Bóg i życie wieczne.
Τεκνία, φυλάξατε ἑαυτὰ ἀπὸ τῶν εἰδώλων. Filioli, custodite vos a simulacris. Amen. Dzieci, ustrzeżcie się od wizerunków (bogów).